Prve banke su vjerovatno nastale u drevnom Iraku. Zna se da su prve kreditne banke, u drugom milenijumu prije nove ere osnovale sveštenice vavilonskih hramova. Kako su se njihove zarade akumulirale u velika bogatstva, bile su u poziciji da pozajmljuju novac za poslovne poduhvate koje je preduzimalo osoblje hramova i njihove porodice. Slično su i u drevnoj Grčkoj veliki hramovi imali pravi monopol na bankarstvo, počinjući sa držanjem vrijednosti u depozitu za bogate a kasnije prelazeći na pozajmljivanje.
Komercijalno bankarstvo kakvo danas poznajemo počelo je u Vavilonu u VII vijeku prije nove ere i vjerovatno se razvilo do kraja šestog vijeka. Uslovi kreditiranja, napisani na glinenim tablicama, bili su veoma jasni. Ako je društveni položaj zajmotražioca bio dobar, on je kredit jednostavno vraćao (određenu količinu srebra) sa kamatom, obično od 20 do 30 odsto godišnje.
Ako je položaj zajmotražioca bio pod sumnjom, banka nije zaračunavala kamatu ali je kao osiguranje preuzimala kontrolu nad nekom njegovom svojinom (kućom, komadom zemlje ili robom). To joj je donosilo prihod dok je kredit bio u otplati a svojinu je zadržavala ako novac nije u potpunosti vraćen. Znamo da je bilo mnogo neplatiša – budući da je postojao običaj da se kreditna tablica polomi kad se dug otplati. Nekoliko desetina sačuvanih tablica sigurno predstavljaju zapis za one nesrećnike čija su svojina i dobra zaplijenjeni.
Sa ovako povoljnim uslovima, bankarske dinastije, kao što su Egibi i Sinovi Vavilona, stekle su nevjerovatna bogatstva koja su uskoro prevazišla i bogatstva hramova, pa čak i države. Tokom petog vijeka prije nove ere, porodica Marašu iz grada Nipura zaračunavala je zemljoposjednicima kamatu od 40 do 70 odsto, u nastojanju da parira porezima nametnutim od Persijskog carstva koje je tada vladalo Vavilonom. Zato nije čudno što je Marašu banka došla do vlasništva i imala hipoteku nad većinom zemlje i kanala u okolini grada, kao i nad krdima stoke i ribnjacima.
Najkompleksniji bankarski sistem drevnog svijeta bio je onaj koji su, nekoliko vjekova kasnije, razvili Ptolomeji u Egiptu. Kroz cijelo kraljevstvo protezala se mreža kraljevskih banaka sa hiljadama činovnika – sve organizovano iz sjedišta u Aleksandriji.
U glavnom gradu svakog okruga postojale su provincijalne banke, pa čak i lokalne filijale u malim gradovima. Ovaj državni bankarski sistem imao je tri glavne djelatnosti: da pomogne prikupljanje državnih poreza i prihoda; da uzima novac na štednju od pojedinaca i da ga isplaćuje po zahtjevu; i da radi kao mjenjačnica. Bankarska provizija je vjerovatno bila glavni izvor kredita, više nego kamate na kredite. U Egiptu (poslije 30. prije ove ere) kontrola banaka bila je javna služba koja je ukazivala na to da bankari nijesu baš mnogo zarađivali.
U drugim djelovima Rimskog carstva bankarstvo je bilo manje razvijeno, jer je to bio privatni sistem uglavnom u rukama Grka, lociran u istočnom Mediteranu, u glavnim hramovima. U Evropi su banke nestale poslije pada imperije, u 5. vijeku nove ere.
Arapski svijet je u IX vijeku razvio veoma kompleksnu bankarsku mrežu. Izvori pominju banke sa sjedištima u Bagdadu i filijalama u drugim gradovima. One su vodile posao uglavnom korišćenjem čekova (sakk na arapskom) koji su bili garantovani obveznicama a transferisani kreditnim pismima, tako da je bilo moguće izdati ček u Bagdadu a unovčiti ga u Maroku. Većina bankara islamskog svijeta bili su hrišćani i Jevreji, zbog toga što Kuran zabranjuje zaračunavanje kamata.
Počeci evropskog bankarstva mogu se pratiti od 808. godine nove ere, kad su se jevrejski trgovci u sjevernoj Italiji udružili da naprave primitivni oblik banke za deponovanje novca. Moderne banke su se prvi put razvile u Evropi kasnog 12. vijeka u Veneciji, kad je ta velika pomorska država nametnula poseban porez državljanima za rat koji je vodila i na istoku i na zapadu. Taj iznos u gotovini nadgledao je posebni komitet koji je konačno prerastao u banku.
Izvor: Politika
