Poslije višemjesečnog diplomatskog natezanja i brojnih (ne)spretnih pokušaja da se sukob u Ukrajini što prije okonča za pregovaračkim stolom, Donald Tramp i Vladimir Putin će se konačno sastati tet-a-tet i to na Aljasci.
Nekadašnja teritorija Ruskog carstva prodata budzašto Amerikancima prije više od 150 godina, u petak će ugostiti dvojicu predsjednika koji će razgovarati o potencijalnom mirovnom sporazumu.
Beringov kopneni most i naseljavanje Amerika
Tokom posljednjeg pleistocenskog ledenog doba između Еvroazije i Sjeverne Amerike postojao je kopneni most koji je omogućio i prvim homo sapijensima da dođu do Aljaske i dalje se prošire Sjevernom i Južnom Amerikom.
Kada je ledeni pokrivač krenuo da se topi prije oko 15.000 godina, preko njega su životinje i prvi ljudi naselili Sjevernu Ameriku. Kopneni most je zatvoren oko 10.000 godina prije nove ere kada je nivo mora porastao.
U narednom periodu sve do ruske kolonizacije, domorodačko stanovništvo naselilo je većinom priobalne dijelove Aljaske, ne zalazeći previše u unutrašnjost.
Ruska Aljaska
Aktivna kolonizacija teritorije počela je u 18. vijeku. Rusko carstvo je od 1732. do 1867. godine naselilo Aljasku i velike dijelove pacifičke obale sve do Kalifornije.
Petar Veliki je 1725. godine naložio Vitusu Beringu da istraži predio sjevernog Pacifika radi potencijalne kolonizacije. Rusi su prije svega bili zainteresovani za predjele bogate krznenim životinjama radi trgovine i eksploatacije.
Isprva u dobrim odnosima sa domorodačkim stanovništvom, a vremenom su ti odnosi počeli da se narušavaju, najviše zbog preuzimanja zemlje i izlova životinja. Do sredine 19. vijeka, profit od ruskih sjevernoameričkih kolonija bio je u padu.
Suočen sa periodičnim pobunama domorodačkog stanovništva, konkurencijom, ali i političkim i ekonomskim posljedicama poraza u Krimskom ratu, ruski car Aleksandar Drugi odlučio je da su sjevernoameričke kolonije preskupe da bi se zadržale.
Prodaja Aljaske
Nakon poraza u Krimskom ratu, Aleksandar Drugi je, kako bi rasteretio i popunio državnu kasu, naložio da se vidi mogućnost prodaje državnih posjeda na Aljasci.
Jedan od razloga bio je i da bi u eventualnom budućem ratu bilo veoma teško odbraniti te teritorije od Ujedinjenog Kraljevstva.
.webp)
U tu svrhu, Vilijam H Sjuard, tadašnji državni sekretar SAD, započeo je pregovore sa ruskim diplomatom Еduardom de Steklom oko kupovine Aljaske od SAD nakon Američkog građanskog rata. Sjuard i Stekl su se 30. marta 1867. godine dogovorili o ugovoru o prodaji.
Dogovorena cijena bila je 7,2 miliona dolara, što je jednako oko 130 miliona dolara danas. Senat SAD je ratifikovao bilateralni ugovor 15. maja, a američki suverenitet je pravno stupio na snagu na čitavom području 18. oktobra 1867. godine.
Zlatna groznica i Zov divljine
Krajem 19. i početkom 20. vijeka bogatstvo mineralima, a posebno plemenitim metalima izazvalo je nekoliko zlatnih groznica na Aljasci i obližnjem Jukonu.
U potrazi za bogatstvom na Aljasku je stiglo hiljade rudara i doseljenika. Samo od 1879. do 1920. godine na Aljasci je izvađeno ruda u vrijednosti od 460 miliona dolara (više od sedam milijardi danas).
Masovna kolonizacija, potraga za boljim životom, rudno bogatstvo i mistika vezana za najmlađu američku sjevernu teritoriju, učinilo je Aljasku velikom inspiracijom u literaturi. Najpoznatiji u tome bio je Džek London, čiji su romani o dalekom američkom sjeveru postali bestseleri širom svijeta, a Bijeli očnjak i Zov divljine čak dijelovi lektire i kod nas.
Od teritorije do savezne države, zahvaljujući Srbinu
Sve do 1959. godine Aljaska je imala status teritorije. To je sve promijenio advokat i pravnik Majk Stepović, sin rudara Marka Stijepovića koji je iz Risna došao u Klondajk 1897. godine u potrazi za zlatom.
Guverner teritorije Aljaske Bendžamin Frenk Hajncleman podnio je ostavku 1957. godine, nakon čega je na Aljasku stigao državni sekretar unutrašnjih poslova Fred Siton, koji je tražio potencijalne kandidate.
Iako se Majk nije ni prijavio za tu poziciju, Siton je bio veoma impresioniran njime, pa ga je preporučio u Bijeloj kući. Predsjednik Dvajt Ajzenhauer nominovao je Majka Stepovića za guvernera 9. maja, a mandat mu je počeo 5. juna 1957. godine.
Mnogi stanovnici Aljaske bili su skeptični u vezi sa federalnom vlašću i nije im se dopadala ideja da Aljaska dobije status države, dok Vašington nije vidio velike koristi od uključivanja ogromne, zabačene i rijetko naseljene teritorije u federalne institucije.
Ipak, Majk Stepović naporno je lobirao širom Aljaske i SAD da bi pridobio podršku, a to je urodilo plodom i Ajzenhauer je potpisao Zakon o državnosti Aljaske, koji je zvanično proglašena saveznom državom 3. januara 1959. godine.
Sara Pejlin i izborna trka 2008. godine
Možda i najpoznatija osoba sa Aljaske, posebno u novijoj istoriji, svakako je bivša guvernerka Sara Pejlin, koja je postala prvi političar sa Aljaske koja je bila nacionalni kandidat u kampanji za predsjednika ili potpredsjednika.
Za guvernerku Aljaske je izabrana 2006. godine, a ono što ju je „proslavilo“ jeste što je u avgustu 2008. godine republikanski predsjednički kandidat Džon Mekejn izabrao nju za svog kandidata za potpredsjednika.
Pejlinova je bila prva žena kandidat Republikanske stranke za položaj potpredsjednika i druga žena kandidat za potpredsjednika ispred jedne od dvije velike stranke u SAD uopšte.
Mekejn i Pejlinova su na izborima izgubili od kandidatâ Demokratske stranke Baraka Obame i Džozefa Bajdena.
(RTS)
