Optužnice, hapšenja, politički azil, oštećen budžet i više od 700 miliona evra, samo su dio onoga što je izašlo iz projekta "Skoplje 2014".
Ono što je trebalo da bude grandiozan poduhvat renoviranja centra grada, "natjeralo" je tadašnjeg premijera Makedonije Nikolu Gruevskog da traži "politički azil", a brojne ministre i funkcionere strpalo iza rešetaka.
Slična paralela se može povući i sa najvećim gradom Srpske u kojem aktuelni gradonačelnik Draško Stanivuković gradi parkove, igrališta i "jezera" koja nisu predviđena regulacionim planom, a za mnoge projekte čak nema ni saglasnost gradske skupštine.
Šta je projekat "Skoplje 2014"?
Projekat čiji je cilj bio da se glavnom gradu Skoplju da klasičniji izgled do 2014. godine pokrenut 2010. godine, a sastojao se uglavnom od izgradnje muzeja i vladinih zgrada, te podizanja spomenika poznatijim istorijskim ličnostima iz makedonske istorije. Do kraja projekta planirana je izgradnja oko 20 zgrada i preko 40 spomenika.
Istraga
Od samog početka projekat izazvao je lavinu reakcija i rijetko ko je ostao neopredijeljen. O "Skoplju 2014", svi su imali mišljenje, a svoje je reklo i makedonsko Tužilaštvo za organizovani kriminal.
Oni su u junu 2023. godine saopštili da je bivši premijer Nikola Gruevski prvoosumnjičeni u istrazi za pranje novca kroz spomenike u projektu „Skoplje 2014“.
Osim Gruevskog, koji se nalazi u bjekstvu u političkom azilu u Mađarskoj, osumnjičeni u istrazi nazvanoj „Feniks“ su ministar finasija u njegovoj vladi Zoran Stavreski, ministarka kulture Еlizabeta Kančevska-Mileska i tadašnji gradonačelnik skopske opštine Centar Vladimir Todorović, na čijoj teritoriji je najvećim dijelom realizovan građevinski projekat „Skoplje 2014“.
„U ovom predmetu se vodi istražni postupak protiv 15 fizičkih i sedam pravnih lica, među kojima je, osim državljana Makedonije, i jedan državljanin Italije i tri italijanska pravna lica, zbog osnovane sumnje da su izvršena krivična djela – zloupotreba službenog položaja i ovlašćenja, pranje novca i druge imovinske koristi stečene krivičnim djelom“, rekao je tužilac Ljubomir Lape, koji vodi ovaj slučaj.
On je rekao da su Gruevski i drugi osumnjičeni funkcioneri „pod plaštom istorijskog i državotvornog značaja ličnosti kojima se podižu spomenici krenuli u realizaciju projekta u javnosti poznatog kao "Skoplje 2014" za koji zapravo ne postoji pisani dokument, odluka, projekat ili program nadležnog državnog organa“.
Lape je precizirao da su nezakonitim odlukama koje su predlagali prvoosumnjičeni Gruevski i drugoosumnjičeni Stavreski, preko ministarstva kulture prebacivane pare iz budžeta u opštinu Centar, gdje su sprovođene nezakonite javne nabavke za izgradnju spomenika istorijski značajnim ličnostima za državu, za koje je nadležno Sobranje.
„Osumnjičeni su na ovaj način, zaobilazeći skupštinu, iz državnog budžeta obezbijedili finansijska sredstva kojima su finansirali izvršenje krivičnih djela i nezakonito ih prebacili na račun opštine Centar u ukupnom iznosu od 3.547.390.000,00 denara (57.681.138,00 evra)“. rekao je Lape.
Prema tužiocu, nadležni u opštini Centar su na tenderima za spomenike, „prihvatali ponude sa nerealnim cijenama od ekonomskog operatora koji samostalno nije ispunjavao uslove, niti je imao kompletne ponude, a sve ostale odbijali“.
Krivična djela obuhvaćena istragom „Feniks“ su počinjena od 2007. do 2013. godine, kada je sprovedena javna nabavka za spomenike, dio projekta „Skoplje 2014“.
Među spomenicima za koje se vodi postupak su „Ratnik na konju“ (Aleksandar Makedonski) na centralnom skopskom trgu „Makedonija“, Car Samuilo, revolucionari Dame Gruev, Goce Delčev i Nikola Karev koje je izradila jedna firma iz Italije.
„Na osnovu prikupljenih dokaza proizlazi osnovana sumnja da je od druge polovine 2007. do kraja 2013. godine u Skoplju prvoosumnjičeni, koristći svoju stvarnu vlast kao predsjednik vlade Makedonije i političke partije koja je tada bila na vlasti, zajedno sa svojim bliskim vladinim i partijskim saradnicima – ministrima finansija i kulture, gradonačelnikom i predsjednikom skupštine opštine Centar i drugim osobama, povezao radi stvarivanja političke i finansijske koristi. Imali smo sumnju da će napustiti zemlju, nismo birali datum, ali onog trenutka kada sam dobio informaciju da jedan od osumnjičenih napušta zemlju, krenula je cijela akcija rekao je tada Lape i pojasnio da su protiv osumnjičenih podneseni prijedlozi za blokadu računa i imovine, kao i da Todorović nije osumnjičen za pranje novca, već zloupotrebu službenog položaja.
Tužilaštvo je navelo tada da je Todorović djelo počinio u periodu od druge polovine 2007. do 2013. godine, kada je provedena javna nabavka.
Na početku realizacije, vlada je najavljivala da će projekat koštati oko 80 miliona evra, ali je prema istraživanju Birna Makedonija, potrošeno više od 700 miliona evra.
Foto: Wikipedia
