Osnovni cilj donošenja Zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija jeste povećanje transparentnosti i odgovornosti u radu organizacija koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kroz podršku iz inostranstva, kaže pravni zastupnik Republike Srpske Lazar Stjepanović.
"Ovim zakonom se ne zabranjuje rad nevladinih organizacija, već se uvode mehanizmi za bolji nadzor njihovog djelovanja i finansiranja, u skladu sa demokratskim standardima i međunarodnim praksama, kažu upućeni u ovu temu", rekao je Stjepanović.
Postoje brojni primjeri iz svijeta gdje su nevladine organizacije korištene kao instrumenti za ostvarivanje političkog i ekonomskog uticaja stranih država. Takva praksa može ozbiljno ugroziti suverenitet i unutrašnju stabilnost zemlje, naročito u situacijama kada se strane organizacije finansiraju s ciljem oblikovanja političkog mnjenja ili uticaja na donošenje zakona i odluka, podsjeća on.
"Ovim zakonom se ne zabranjuje rad neprofitnih organizacija, već se uspostavlja jasan registar koji omogućava Republici Srpskoj da ima uvid u to koje neprofitne organizacije dobijaju sredstva iz inostranstva, u koje svrhe ih koriste i da li djeluju u skladu sa zakonima Republike Srpske.
Transparentnost je ključna za jačanje povjerenja javnosti u rad neprofitnih organizacija. S obzirom na to da određeni segmenti civilnog društva imaju značajan uticaj na donošenje odluka i kreiranje javnih politika, njihova finansijska i organizaciona struktura treba biti dostupna javnosti kako bi se spriječile moguće zloupotrebe i osigurala potpuna zakonitost rada", ističe.
Zašto se zakon odnosi samo na organizacije koje primaju sredstva iz inostranstva? Da li se na taj način diskriminišu nevladine organizacije?
Zakon se ne odnosi isključivo na organizacije koje primaju sredstva iz inostranstva zbog njihove diskriminacije, već iz razloga što je strano finansiranje često povezano sa ostvarivanjem političkih, ekonomskih i ideoloških interesa stranih država, organizacija i fondacija na teritoriji Republike Srpske, kaže Stjepanović.
Postoji međunarodna praksa koja potvrđuje potrebu za regulisanjem stranog finansiranja nevladinih organizacija, napominje.
"Sjedinjene Američke Države su još 1938. godine donijele Zakon o registraciji stranih agenata (FARA), koji obavezuje pojedince i organizacije koje djeluju kao agenti stranog principala i učestvuju u političkim ili propagandnim aktivnostima u korist stranog subjekta da se registruju i podnose periodične izvještaje o svojim aktivnostima, primljenim sredstvima i odnosima sa zvaničnicima SAD.
Rusija je usvojila Zakon o stranim agentima, koji propisuje da se nevladine organizacije koje primaju finansiranje iz inostranstva i učestvuju u aktivnostima koje vlasti definišu kao "političke" moraju registrovati kao "strani agenti", čime se obezbjeđuje transparentnost i sprečavaju eventualni oblici stranog uticaja na unutrašnju politiku.
Mađarska je 2017. godine donijela zakon koji je zahtijevao da nevladine organizacije koje primaju više od 7,2 miliona forinti (približno 24.000 evra) godišnje iz inostranstva budu registrovane kao organizacije koje primaju stranu pomoć i da se tako predstavljaju u svim publikacijama. Ovaj zakon je kasnije ukinut odlukom Еvropskog suda pravde, ali je pokazao tendenciju evropskih država da uvedu mehanizme kontrole nad stranim finansiranjem NVO sektora", kaže Stjepanović.
Ovaj zakon, dakle, ističe Stjepanović, ne zabranjuje rad organizacija, već uspostavlja jednake standarde transparentnosti za one koje primaju sredstva iz inostranstva, što je u skladu sa međunarodnim standardima zaštite demokratskih institucija i suvereniteta države.
Vlada Republike Srpske usvojila je Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija koji će biti upućen u skupštinsku proceduru. Ovaj zakon je već ranije bio u nacrtu u Parlamentu Srpske, ali da je tada, donesena odluka da bude povučen zbog dorade.
