"Cilj donošenja ovog zakona jeste osiguranje veće transparentnosti i odgovornosti neprofitnih organizacija koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kroz podršku iz inostranstva. Njime se ne ograničava ili zabranjuje rad nevladinih organizacija, već se uvode mehanizmi koji omogućavaju efikasniji nadzor njihovog finansiranja i djelovanja“, rekao je Bukejlović za Provjereno.info.

Bukejlović ističe, iskustva drugih država pokazuju da se nevladine organizacije ponekad koriste kao sredstvo za ostvarivanje političkog i ekonomskog uticaja stranih aktera, što može ugroziti stabilnost i suverenitet zemlje. U cilju sprečavanja ovakvih rizika, zakon predviđa uspostavljanje registra putem kojeg će nadležni organi imati jasan uvid u izvor finansiranja neprofitnih organizacija i način trošenja tih sredstava.

"Povećana transparentnost omogućava građanima i institucijama da steknu povjerenje u rad civilnog društva, naročito s obzirom na to da određene organizacije utiču na kreiranje javnih politika i donošenje odluka. Ovim zakonom se osigurava da njihov rad bude javan, zakonit i odgovoran, kako bi se izbjegle moguće zloupotrebe i osigurao stabilan i demokratski sistem“, rekao je on.

Ovaj zakon, kaže Bukejlović, predstavlja ključni mehanizam za očuvanje političke i institucionalne nezavisnosti Republike Srpske, jer sprečava neovlašćeni strani uticaj kroz finansiranje nevladinih organizacija. Transparentnost rada organizacija koje primaju sredstva iz inostranstva osigurava da njihovo djelovanje ne bude usmjereno protiv interesa Republike Srpske i njenih građana. Suverene države imaju pravo da zaštite svoj politički sistem od vanjskih pritisaka, a ovim zakonom Republika Srpska jasno pokazuje da neće dozvoliti da strane sile utiču na unutrašnje procese kroz netransparentne kanale.

"Takođe, zakon doprinosi jačanju demokratskog poretka, jer omogućava institucijama da prepoznaju i reaguju na pokušaje destabilizacije kroz prikrivene aktivnosti nevladinih organizacija finansiranih iz inostranstva. On ne sprečava njihovo djelovanje, već zahtijeva punu odgovornost i jasan uvid u njihove izvore finansiranja i ciljeve. Na ovaj način, Republika Srpska štiti sebe i svoje građane, omogućavajući samo one aktivnosti koje su u skladu sa zakonima i interesima društva“, dodao je.

Ovim zakonom šalje se, kaže ministar, jasna poruka da odluke koje se tiču Republike Srpske mogu donositi isključivo njene institucije i narod, a ne strane organizacije koje nastoje uticati na unutrašnju politiku i oblikovanje javnog mnjenja. Očuvanje političke stabilnosti i zaštita nacionalnih interesa su osnovni stubovi svake suverene države, a ovim zakonom Republika Srpska potvrđuje svoju odlučnost da sama određuje svoj put.

Ovim zakonom ne uvode se nove, posebne finansijske kontrole koje već nisu predviđene važećim zakonima Republike Srpske, već se postavlja dodatni mehanizam transparentnosti za organizacije koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kroz podršku iz inostranstva, rekao je Bukejlović. 

"S obzirom na to da mnoge nevladine organizacije imaju značajan uticaj na društvene procese, postojanje jasnog sistema finansijskog izvještavanja doprinosi boljem razumijevanju načina na koji se koriste ta sredstva i osigurava odgovornost u njihovom radu. Transparentnost finansiranja nevladinih organizacija nije restriktivna mjera, već standardna praksa u brojnim državama koje teže zaštiti javnog interesa. Ovim zakonom se samo naglašava obaveza transparentnosti u odnosu na strane donacije i omogućava bolji uvid u finansiranje organizacija koje mogu imati potencijalni politički uticaj. Ovo ne znači dodatno opterećenje za organizacije koje rade u skladu sa zakonima, već upravo suprotno omogućava im da kroz jasan finansijski izvještaj dokažu svoju zakonitost i opravdaju povjerenje javnosti“, pojasnio je Bukejlović.

Političko djelovanje nevladinih organizacija u ovom zakonu definiše se kao učešće u predizbornoj kampanji političkih stranaka i kandidata, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate, finansiranje kandidata, odnosno političkih stranaka i sprovođenje političke aktivnosti u svrhu ostvarivanja uticaja na formiranje javnog mnjenja radi postizanja političkih ciljeva a politička aktivnost označava svaku aktivnost prema organima, institucijama ili izabranim predstavnicima Republike Srpske ili predstavnicima Republike Srpske u institucijama Bosne i Hercegovine u smislu formulisanja politike, političkog ili javnog interesa Republike Srpske, pojasnio je Bukejlović. 

"Cilj ove definicije nije ograničavanje slobode govora ili udruživanja, već sprečavanje situacija u kojima nevladine organizacije postaju produžena ruka stranih interesa koji bi mogli uticati na političke odluke i procese u Republici Srpskoj. S obzirom na to da su izborni proces i političke odluke isključivo u nadležnosti domaćih institucija i građana, ovim zakonom se onemogućava bilo kakva indirektna manipulacija kroz strane donacije“, dodaje ministar.

Nevladine organizacije koje se bave djelovanjem u oblasti kulture, nauke, socijalne i zdravstvene zaštite, sporta, zaštite potrošača, zaštite prava nacionalnih manjina i lica sa invaliditetom, zaštite životne sredine, borbe protiv korupcije, filantropije, volonterstva i informisanja kao i  one čije je djelovanje u okviru Ustavom Republike Srpske zagarantovanih sloboda i prava i dalje imaju punu slobodu rada, jer sam zakon u članu 4 ne definiše to kao političko djelovanje, naveo je on. 

"Ovo je ključna razlika između organizacija koje se bave legitimnim društvenim aktivnostima i onih koje pokušavaju da kroz strana sredstva utiču na političke procese unutar Republike Srpske, a sve u cilju da bi se zaštitila demokratska procedura i spriječilo da nevladine organizacije budu korištene kao instrumenti stranih interesa u cilju političkog uticaja i destabilizacije unutrašnjeg sistema Republike Srpske“, kaže Bukejlović.

Ministarstvo pravde Republike Srpske, dodaje, biće nadležno za vođenje posebnog registra nevladinih organizacija koje primaju finansijsku ili drugu podršku iz inostranstva. Ovaj registar će funkcionisati nezavisno od Jedinstvenog registra udruženja i fondacija, koji ostaje u nadležnosti Ministarstva uprave i lokalne samouprave Republike Srpske. Cilj posebnog registra nije dupliranje administracije, već omogućavanje preciznijeg nadzora nad organizacijama koje primaju strana sredstva. U Registar će se upisivati podaci za neprofitne organizacije i to naziv i sjedište osnivača, podaci o osnivačkom aktu i rješenju o upisu izdato od nadležnog organa, podaci o statutu, organi neprofitne organizacije i odluka o izvoru lica ovlaštenog za zastupanje.

"Kroz ovaj sistem, građani i nadležne institucije imaće jasan uvid u djelovanje organizacija koje se finansiraju iz inostranstva, što doprinosi većem povjerenju u rad nevladinog sektora. Povećana transparentnost omogućava bolju procjenu uticaja stranih donatora na društvene i političke procese u Republici Srpskoj i sprječava eventualne zloupotrebe u vidu prikrivenog političkog djelovanja kroz nevladine organizacije. Obaveza nevladinih organizacija biće da podnesu prijavu Ministarstvu pravde Republike Srpske u roku od 15 dana od prijema finansijskih sredstava ili druge vrste pomoći od stranog subjekta na obrascu koji će pravilnikom propisati ministar prave Republike Srpske, još će organizacije biti  obavezne da o svim promjenama u svom djelovanju dostave dopunu prijave u roku od 30 dana od dana nastanka promjene. Takođe, Zakonom je predviđeno i da organizacija koja je upisana u Registar obavezna dostavljati Ministarstvu pravde Republike Srpske polugodišnji i godišnji finansijski izvještaj sa naznakom uplatioca, visine doznačenih sredstava, vrste i iznosa naknade i prihoda izraženih u novcu ili drugoj vrijednosti kao i izvještaj o utrošku sredstava, a koje će finansijske izvještaje Ministarstvo dostaviti Poreskoj upravi Republike Srpske radi kontrole finansijskog poslovanja. Ministarstvo pravde Republike Srpske pratiće zakonitost njihovog djelovanja i vršiti uvid u podatke o donatorima, namjeni primljenih sredstava i usklađenosti aktivnosti organizacija sa važećim propisima. Na taj način, osiguraće se jasan sistem kontrole koji ne ograničava rad organizacija, već garantuje da one posluju u okviru pravnog sistema Republike Srpske“, pojasnio je.

Utvrđivanje da li neka organizacija postupa suprotno Ustavu Republike Srpske i zakonima, odnosno da li djeluje kao agent stranog uticaja, dodaje, biće u nadležnosti Ministarstva pravde Republike Srpske, koje će sprovoditi nadzor nad nevladinim organizacijama kroz uvid u njihove aktivnosti i finansijske izvještaje. Pored Ministarstva pravde, važnu ulogu u ovom procesu imaće i Poreska uprava Republike Srpske, koja će kontrolisati finansijsko poslovanje organizacija i utvrđivati da li postoje nepravilnosti u primanju i korištenju sredstava.

"U slučaju da se utvrdi da neka organizacija djeluje na način koji je suprotan zakonu ili ako Poreska uprava utvrdi finansijske nepravilnosti, Ministarstvo pravde će dostaviti prijedlog nadležnom sudu za zabranu obavljanja rada i podnijeće prijavu protiv odgovornih lica u skladu sa odredbama Krivičnog zakonodavstva Republike Srpske. Sve ove mjere imaju za cilj da obezbijede zakonit i transparentan rad neprofitnih organizacija u Republici Srpskoj, spriječe potencijalnu zloupotrebu sredstava i osiguraju da nijedna organizacija ne djeluje na način koji bi mogao ugroziti ustavni poredak, bezbjednost ili javni interes Republike Srpske“, ističe Bukejlović.

Bukejlović kaže da ovaj zakon nije prvi u BiH koji zahtijeva da neprofitne organizacije dostavljaju finansijske izvještaje Ministarstvu pravde.

"Već postojeći Zakon o udruženjima i fondacijama BiH propisuje obavezu podnošenja godišnjih izvještaja o radu i finansijskih izvještaja nadležnim organima. Prema članu 6. tog zakona, rad udruženja i fondacija mora biti javan i transparentan, dok član 5. zabranjuje njihovo učešće u predizbornim kampanjama, prikupljanje sredstava za političke stranke i kandidate. Udruženja su obavezna dostaviti izvještaj Ministarstvu pravde BiH radi objave na internet stranici. Glavna razlika je u tome što predloženi zakon Republike Srpske ne predviđa javnu objavu finansijskih izvještaja, već ih koristi za unutrašnji nadzor i kontrolu zakonitosti rada organizacija. Dodatno, praksa podnošenja finansijskih izvještaja u Bosni i Hercegovini nije nova niti neuobičajena. Udruženja i fondacije su već zakonski obavezne da svoje finansijske tokove učine dostupnim nadležnim institucijama kako bi se osigurala zakonitost rada i transparentnost finansiranja. Uvođenjem dodatnog registra u Republici Srpskoj postiže se detaljniji uvid u finansijska sredstava koja dolaze iz inostranstva, čime se dodatno unapređuje nadzor nad organizacijama koje djeluju na njenoj teritoriji, ali i osigurava da organizacije koje primaju strane donacije ne rade u suprotnosti sa javnim interesom“, pojasnio je Bukejlović.

Predloženi zakon Republike Srpske, dodaje, dodatno jača institucionalni nadzor na entitetskom nivou, omogućavajući preciznije praćenje rada organizacija koje primaju strane donacije. Ovim se ne narušava rad nevladinog sektora, već se postiže bolja koordinacija između institucija i organizacija, čime se povećava odgovornost i smanjuje rizik od mogućih zloupotreba.

"Politička i ekonomska stabilnost Republike Srpske zahtijevaju da institucije imaju uvid u to ko finansira određene organizacije i sa kojim ciljevima. Iskustva mnogih država pokazuju da se neprofitne organizacije ponekad koriste kao sredstvo za ostvarivanje političkog i ekonomskog uticaja iz inostranstva, bez transparentnosti i odgovornosti prema građanima. Ovaj zakon ne sprečava rad organizacija, ali osigurava da njihovo finansiranje ne bude u funkciji destabilizacije ili narušavanja ustavnog poretka“ naveo je ministar.

Na globalnom nivou, kaže, postoje brojni primjeri gdje su nevladine organizacije korištene za sprovođenje geopolitičkih interesa određenih država, bez jasne kontrole i nadzora. Pojedine organizacije mogu imati političke ciljeve, ali je ključno da se njihovo djelovanje odvija transparentno i u skladu sa zakonskim okvirima. Republika Srpska ima pravo da zaštiti svoje institucije i politički sistem od pokušaja destabilizacije.

"Nadzor finansiranja neprofitnih organizacija ne znači njihovo ukidanje ili ograničavanje rada, već osigurava da one posluju na zakonit i transparentan način. Svaka država koja drži do svoje suverenosti ima pravo da kontroliše finansijske tokove unutar svojih granica i da osigura da nijedna organizacija ne djeluje mimo pravnog sistema. Ovaj zakon nije usmjeren protiv organizacija, već isključivo protiv netransparentnog djelovanja koje može ugroziti javni interes“, rekao je ministar.

Jedan od ključnih ciljeva ovog zakona, kaže, jeste sprečavanje mogućih zloupotreba finansijskih sredstava u nevladinom sektoru. U međunarodnoj praksi postoje brojni primjeri kada su određene organizacije koristile donacije netransparentno, uključujući finansiranje aktivnosti koje su u suprotnosti sa javnim interesima države. Uvođenjem posebnog registra, Republika Srpska osigurava da se sredstva troše zakonito i da postoji jasan uvid u finansijske tokove.

"Nevladine organizacije igraju važnu ulogu u društvu, ali kao i svi drugi subjekti, moraju biti odgovorne i transparentne. Ovaj zakon ne postavlja dodatne administrativne prepreke, već samo zahtijeva da organizacije koje primaju sredstva dostavljaju izvještaje nadležnim institucijama. Time se omogućava bolji nadzor i sprečavaju potencijalne zloupotrebe donacija koje nisu u skladu sa zakonima Republike Srpske. Uvođenjem jasnih pravila o finansiranju i izvještavanju, ovaj zakon ne samo da jača pravnu sigurnost, već i doprinosi izgradnji stabilnog i odgovornog nevladinog sektora u Republici Srpskoj. Transparentnost u radu organizacija ključna je za jačanje povjerenja građana i osiguravanje zakonitog djelovanja svih subjekata u ovom sektoru, a sprječavanje zloupotreba omogućava da donacije i sredstva budu usmjerene isključivo na projekte koji doprinose društvenom razvoju i opštem dobru“, jasan je Bukejlović.

Republika Srpska ovim zakonom ne ograničava niti pravo na slobodu govora niti prava na udruživanje, dodaje Bukejlović, već osigurava da neprofitne organizacije koje se finansiraju iz inostranstva posluju transparentno i u skladu sa zakonima Republike Srpske. Sloboda izražavanja je zagarantovana Ustavom Republike Srpske i Еvropskom konvencijom o ljudskim pravima, ali kao i svaka druga sloboda, ona podrazumijeva i odgovornost. Nijedna država ne smije dozvoliti da strane sile koriste nevladine organizacije kao polugu za uticaj na unutrašnje političke i društvene procese bez jasnih pravila i nadzora.

"Ovaj zakon ne ograničava rad organizacija, već zahtijeva da one koje primaju strana sredstva rade otvoreno i pošteno, bez skrivenih političkih ciljeva. Svaka država ima pravo da osigura da djelovanje nevladinih organizacija bude u skladu sa njenim ustavnim i pravnim poretkom. Ako neka organizacija koristi strana sredstva za destabilizaciju institucija ili promovisanje interesa koji nisu u skladu sa interesima građana Republike Srpske, onda Republika Srpska ima legitimno pravo da uvede mehanizme zaštite. Ovaj zakon ne guši civilno društvo, već upravo suprotno štiti ga od instrumentalizacije od strane stranih faktora“, naveo je on.

Kaže da zakon neće biti selektivno primjenjivan.

"Zakon ne donosi selektivne mjere niti isključuje određene organizacije, već propisuje jasna pravila za sve subjekte koji primaju donacije iz inostranstva. Njegova svrha nije gašenje organizacija, već osiguranje transparentnosti njihovog finansiranja i društveno odgovornog djelovanja. Zakonom je jasno definisan kriterijum, procedura i nadležnost za sve organizacije koje djeluju na teritoriji Republike Srpske. Ovaj zakon ne uvodi restriktivne mjere, već reguliše način na koji se koristi strano finansiranje i na to da  ukoliko neka organizacija već posluje transparentno, ona ovim zakonom neće imati dodatni problem, već naprotiv, dobiće priliku da dodatno potvrdi svoju zakonitost i odgovornost prema javnosti“, naveo je on.

Država se ne može dovesti u situaciju, kaže Bukejlović, da se zloupotrebljava njeno zakonodavstvo kako bi se prikrilo nejasno finansiranje određenih organizacija. Nadzor nad finansiranjem ne znači gašenje organizacija, već osiguravanje da se sredstva troše u skladu sa zakonitim ciljevima. Ovim zakonom se ne ograničavaju prava organizacija koje se bave humanitarnim, obrazovnim, kulturnim i naučnim aktivnostima, već se upravo njima omogućava da kroz transparentnost steknu dodatnu podršku i legitimitet.

"Tvrdnje da Nacrt zakona o posebnom registru i javnosti rada neprofitnih organizacija Republike Srpske uvodi strogu kontrolu vlasti i ograničava slobodu udruživanja su neosnovane i proizvoljne. Ovaj zakon ne donosi nikakve mjere koje bi bile suprotne međunarodnim standardima ili ograničavale osnovna prava i slobode, već isključivo uvodi mehanizme transparentnosti za organizacije koje finansijski ili na drugi način pomažu strani subjekti kroz podršku iz inostranstva. Osnovni cilj zakona je da obezbijedi jasan i zakonit okvir za rad nevladinih organizacija koje se finansiraju iz inostranstva, čime se omogućava bolja kontrola njihovog finansiranja i sprječavanje potencijalnih zloupotreba“, navodi Bukejlović.

Nacrt zakona, dodaje, ne podrazumijeva nikakvu zabranu, niti restriktivne mjere prema nevladinim organizacijama, već postavlja pravila koja su usmjerena ka osiguranju odgovornosti i zakonitog rada. Transparentnost u finansiranju ovih organizacija je od ključnog značaja, jer doprinosi jačanju povjerenja javnosti u njihov rad i sprečavanju situacija u kojima bi određene strane strukture mogle koristiti finansiranje za ostvarenje svojih političkih, ekonomskih ili drugih ciljeva koji nisu u skladu sa interesima Republike Srpske.

"Republika Srpska ima pravo i obavezu da reguliše rad organizacija koje djeluju na njenoj teritoriji, u skladu sa svojim ustavnim nadležnostima. Nijedna odredba ovog zakona nije usmjerena na ograničavanje prava na udruživanje, već isključivo na unapređenje pravnog okvira koji omogućava transparentno, odgovorno i zakonito djelovanje neprofitnih organizacija. Odbacujemo svaki pokušaj politizacije ovog pitanja i pozivamo međunarodne partnere da objektivno i nepristrasno sagledaju suštinu zakonskog rješenja, umjesto da se vode neosnovanim tvrdnjama i paušalnim ocjenama“, jasan je ministar.

Nacrt zakona se trenutno nalazi u ranoj fazi zakonodavnog procesa i predstoji mu redovna zakonodavna procedura u Republici Srpskoj, koja je jasno propisana Ustavom Republike Srpske i Poslovnikom Narodne skupštine Republike Srpske, rekao je Bukejlović.

"Zakonodavna procedura u Republici Srpskoj  omogućava zainteresovanim stranama, uključujući predstavnike civilnog društva, nevladine organizacije i stručnu javnost, da se uključe u proces i daju svoje komentare i prijedloge. Nakon što Vlada Republike Srpske usvoji nacrt zakona, on se upućuje u Narodnu skupštinu, gdje se razmatra i, ukoliko se ocijeni potrebnim, organizuje javna rasprava. Tokom ovog procesa moguće je dostavljanje primjedbi, sugestija i prijedloga, a po okončanju rasprave, zakon može biti izmijenjen i kroz amandmanski postupak prije nego što se usvoji u konačnoj verziji. Time se osigurava transparentnost i demokratska procedura, što je standardna praksa u zakonodavnom sistemu Republike Srpske“, navodi.

Republika Srpska, kaže, ostaje posvećena principima demokratskog odlučivanja i poštovanju ustavnih i zakonskih normi. 

"Odbacujemo pokušaje stvaranja lažne slike da se zakon donosi bez konsultacija, jer je upravo zakonodavni proces taj koji omogućava široku javnu raspravu i uključivanje svih relevantnih aktera. Svaka ozbiljna i argumentovana kritika biće razmatrana kroz institucije sistema, ali se neće prihvatati neopravdani pritisci koji izlaze izvan okvira pravne i političke realnosti Republike Srpske“, dodao je Bukejlović.

Ističe da je Republika Srpska ovom odlukom poslala jasnu poruku u pogledu očuvanja svog suvereniteta.

"Ovim zakonom Republika Srpska pokazuje da je ozbiljna u namjeri da zaštiti svoje institucije i demokratski poredak od bilo kakvih oblika spoljnog uticaja koji bi mogao biti usmjeren protiv interesa njenih građana. Kao što svaka država na svijetu ima pravo da odlučuje o svojoj unutrašnjoj politici i zaštiti svog suvereniteta, isto pravo ima i Republika Srpska. U vremenu kada mnoge velike sile koriste nevladine organizacije kao alat za ostvarivanje političkog i ekonomskog uticaja, odgovorne države preduzimaju mjere kako bi osigurale da su svi društveni akteri transparentni i odgovorni. Republika Srpska ovim zakonom ne ograničava slobodu udruživanja, već postavlja jasna pravila igre, omogućavajući svim organizacijama koje djeluju u skladu sa zakonima da nastave sa svojim radom bez ikakvih prepreka“, rekao je Bukejlović.

Ovo je odluka, dodaje, koja se temelji na međunarodnoj praksi i standardima zaštite suvereniteta i ustavnog poretka. 

"U konačnici, narod Republike Srpske i njegove institucije su ti koji odlučuju o budućnosti i pravcu razvoja društva, a ne strane organizacije koje dolaze sa unaprijed definisanim agendama“, zaključio je Bukejlović.

Pratite nas i putem Vibera