Radovi bi trebalo da budu obavljeni na lokalitetu drevne srpske srednjovjekovne katedralne crkve Sv. Nikole, sabornog hrama novobrdskih i gračaničkih episkopa, u neposrednoj blizini tvrđave Novo Brdo.

Informacije o planiranom projektu konzervacije hrama Sv. Nikole objavljene su u kosovskim medijima i prema dostupnim informacijama projekat izvodi Arheološki institut Kosova uz finansijsku podršku njemačke ambasade u Prištini.

Protivno zakonu o zvaničnim jezicima i nazivima opština, mediji govore o "katedrali u Artani, bivšem Novom Brdu" ignorišući zvanično ime opštine.

Eparhija raško-prizrenska napominje da se hram Sv. Nikole nalazi u jednoj od četrdesetak specijalnih zaštićenih zona, koje po kosovskim zakonima podliježu posebnoj proceduri, koja ne zavisi samo od kosovskih institucija, već i od stava Srpske pravoslavne crkve. Osim toga, ovaj stari vjerski objekat je na sajtu kosovskog Ministarstva kulture netačno predstavljen kao rimokatolička crkva, bez ikakvog pominjanja autentične istorije hrama i dosadašnjih rezultata arheoloških istraživanja, što je žalostan pokazatelj tendencije mijenjanja istorijskih činjenica na ovim prostorima.

Tim povodom Eparhija raško-prizrenska je već stupila u kontakt sa njemačkom ambasadom, a takođe će u daljoj proceduri urgentno biti angažovana i Komisija za zaštićene zone, čiji je član ova Eparhija. Veoma je važno u saradnji sa OEBS-om i kancelarijom EU utvrditi tačno sve činjenice i projekat konzervacije ruševina hrama vratiti u okvire zakona. U protivnom, svaki dalji radovi na ovoj lokaciji bili bi nezakoniti.

Crkva Sv. Nikole istraživana je još od pedesetih i šezdesetih godina prošlog vijeka i tu su pronađeni brojni natpisi i elementi kamene plastike koji jasno ukazuju na porijeklo hrama i njegov stil.

U okvirima hrama pronađeni su i brojni grobovi, koji su u međuvremenu otvarani i kosti odnošene u Prištinu bez ikakvog obavještavanja SPC.

"Odlučan stav naše Eparhije jeste da se bilo kakvi konzervatorski radovi, kao i prezentacija ove baštine, mogu raditi jedino uzimajući u obzir dosadašnje arheološke radove i u punoj saradnji sa eminentnim srpskim ekspertima koje će angažovati Eparhija Raško-prizrenska. Apsolutno je neprihvatljiva i kontraproduktivna bilo kakva politizacija pitanja kulturne baštine, a pogotovo jednostrano mijenjanje istorijskih činjenica", poručuju iz ove eparhije.

O hramu

Ovaj hram podignut je sredinom 14. vijeka i bio je dograđen u vrijeme despota Stefana Lazarevića i poslije 1455. godine.

Po svemu sudeći, kasnije je pod osmanskom vlašću pretvoren u džamiju, da bi objekat poslije bio srušen u zemljotresu i ostao u ruševinama do današnjih vremena, kao i ostaci grada koji je ubrzo zapustošio.

Kao i velike nemanjićke zadužbine (13. i 14. vijeka) Sopoćani, Arilje, Visoki Dečani, novobrdska crkva Sv. Nikole građena je u romaničkom stilu bazilike i do pada Novog Brda pod osmansku vlast bila je glavno pravoslavno bogoslužbeno mjesto.

Nedaleko od ovog hrama nalaze se ostaci gradske rimokatoličke crkve tzv. Saške crkve, koja je dobila naziv po rudarima Saksoncima (Sasima), koji su pored dubrovačkih trgovaca i domaćeg srpskog stanovništva činili dio bogatog i raznolikog kulturnog i vjerskog mozaika srednjovjekovnog Novog Brda, kao jednog od najznačajnijih gradova srednjovjekovne Srbije.