Građani Srpske koji poštuju julijanski kalendar, 7. januara dočekuju najradosniji hrišćanski praznik Bozić, te ovaj dan se trude da ispoštuju sve običaje i tradiciju koje on nalaže.
Božić se praznuje, kao uspomena, na dan rođenja Gospoda Isusa Hrista,
Sina Božijeg, predstavlja praznik rađanja novog života, praznik djece i
detinjstva, te praznik roditeljstva.
Ovaj poseban dan prati niz običaja i obreda koju svaka porodica poštuje.
Obilježavanje božićnih praznika traje nekoliko dana i kreće 6. januara, na
Badnji dan kada se donosi badnjak u kuću i pravi bogata trpeza.
Predbožićni post
Ono što prethodi ovom prazniku i što predstavlja uvod jeste Predbožićni
post koji traje četrdeset dana.
Po vjerovanju starijih članova porodice ovaj period predstavlja vrijeme
pranja grijehova, čišćenja organizma, da se duša i savjest očiste od loših
stvari.
Badnji dan
Badnjica, odnosno Badnji dan je zadnji dan posta, te predstavlja uvod u
božićne praznike.
Na ovaj dan domaćin zajedno sa nekim mlađim članom porodice ustaje prije
svitanja i odlazi po badnjak. Ukoliko je to ipak organizovano tako da ide više
ljudi iz sela ili lokalne zajednice onda ovaj pohod u većini slučajeva predvodi
sveštenik iz tog kraja.
Taj običaj je pretežno isti u svim krajevima Republike Srpske, osim u
nekim većim gradovima gdje nije moguće otići u sječu, već se Badnjak kupuje na
pijaci tokom Badnjeg dana.
Badnjak koji se sječe je pretežno hrast ili cer i simbolište drvo koje
su nekada pastiri donijeli u pećinu gdje je rođen Isus Hrist i koji je založen
kako bi se oni zagrijali.
Prilikom sječe Badnjaka, domaćin mu se obraća kao živom biću, uz pozdrav
„Dobro jutro junače, badnjače“ te ga sječe iz tri puta. Donosi ga kući gdje ga
dočekuje domaćica koja ga posipa pšenicom ili kukuruzom i onda se prislanja uz
kuću do naveče, kada ga domaćin unosi u kuću.
U međuvremenu, domaćica priprema bogatu posnu trpezu koja se služi
naveče kada se svi članove porodice okupe u kući.
Za Badnji dan svi poste, čak i oni koji se nisu pridržavali božićnog
posta, taj dan se pridržavaju tog običaja, s tim da se priprema raznovrsnija
trpeza nego inače s obzirom da ovaj dan označava kraj posta.
Ono što domaćica taj dan pripremi za gozbu pretežno su tradicionalna
posna jela koja se nađu na svačijoj trpezi, a to su posna supa, posebne čorbe,
razne vrste riba, posni pasulj, pite, te salate. Naravno neizostavan dio trpeze
su i posni kolači.
Kao dobra poslastica koja
se svakoj porodici može naći na trpezi je i „čorba od pečenog paradajza i
paprike“ a čiji recept dijeli Kuhinjica.
Kada se okupi cijela porodica u kući, unosi se slama i posipa ispod
stola gdje najmlađi članovi porodice pijuču, a domaćica im baca poklone.
Najradosniji hrišćanski praznik - Božić
Obilježavanje Božića kreće odlaskom domaćina na
Božićnu liturgiju koja se u gradovima Republike Srpske organizuje u različitim
satnicama.
Iako većina pravoslavnih crkava i hramova
liturgiju, odnosno poznatije u narodu kao Uranak održava ujutru od četiri ili pet ujutru, postoji ipak određen
broj zajednica čija molitva kreće već u ponoć, kao što je slučaj u u glavnom
gradu Srpske.
Na molitvu idu domaćin i oni članovi porodice
koji nemaju nikakva zaduženja oko pripreme božićne trpeze i Božića.
Domaćica ostaje u kući gdje priprema doručak,
kuva česnicu i priprema razne poslastice.
Kada se sve pripremi, porodica se okuplja za
trpezom gdje se čita očenjaš i lomi česnica, te gosti raznim poslasticama.
Prilikom najradosnijeg praznika, porodica ujutru
dočekuje svog prvog gosta, polaznika, kojeg domaćica posipa pšenicom kao vid
dobrodošlice i daruje poklonom.
Ostatak dana provede u gošćenju sa članovima
porodice i blagostanju.
Stariji članovi porodice vole da kažu da srpski
običaji su pravljeni tako da na taj dan svima bude lijepo i dobro, i ljudima i
životinjama.
Božićna trpeza
Božićna trpeza se sa posebnom pažnjom planira i
priprema. Domaćini tokom Badnjeg dana nabavljaju i pripremaju pečenicu.
Prema predanjima starijih, nekada je u većini
domova pripremano jagnje, međutim, to je sad malo drugačije, pa se na trpezi
pretežno nađe svinjetina.
Svaka porodica se trudi da gozba za Božić bude
što bogatija.
Jela koja se pripremaju tog dana su različita i
raznovrsna. Na stolu se pretežno nađu meza, supa, sarma, pečenje, salate i
razne druge poslastice.
Neizostavan dio trpeze su i salate, pa se taj dan
na sto stavljaju kisele salate, engleska, ruska ili caciki salata.
Najljepši dio dolazi na kraju a to su kolači. Za
pripremu ovih poslastica domaćice se dodatno potrude te se na trpezi nađe više
vrsta kolača, torti ili nekih drugih vrsta deserta.
Kolač koji je
jednostavan za napraviti i koji se može naći na svakoj božićnoj trpezi jesu
„Kuglice sa orasima i kajsijama“, a recept dijeli Kuhinjica.