SAD su nastale mnogo kasnije, deklaracijom trinaest britanskih kolonija, 1776. godine, kojom su one utvrdile slobodu i nezavisnost.

Interesantan je i podatak da je čak 93% vremena otkako postoji, SAD provela u ratu, odnosno, za gotovo 246 godina postojanja, ratuje čak 229!

Međutim, onaj podatak koji je interesantniji od loše istorije prekookeanske zemlje, je taj da samo u Republici Srpskoj imamo bar 22 manastira koji su i po nekoliko vijekova stariji od ove nacije. Neki su postojali i u trenutku kad ih je Kolombo "otkrio". Nabrojaćemo ih, azbučnim redom.

Manastir Glogovac

Manastir Glogovac je srednjovjekovni manastir Srpske pravoslavne crkve, pripada Eparhiji bihaćko-petrovačkoj. Posvećen je Svetom velikomučeniku Georgiju. U manastiru se održava Janjski sabor.

Nalazi se u Janju, u kanjonu rječice Glogovac među brdima planine Gorice, oko 15 km južno od Šipova, u Republici Srpskoj. Najbliža naseljena mjesta su Babin Do (2 km), Babići (4 km) i Čuklić (6 km). Pripada eparhiji Bihaćko-Petrovačkoj.

Osnovan je u 14. vijeku, a osnovao ga je Stefan Dragutin Nemanjić.

Manastir Gomionica

Manastir Gomionica sa crkvom posvećenom Vavedenju Bogorodice nalazi se 42 km zapadno od Banje Luke u selu Kmećani kod Bronzanog Majdana. Pripada Eparhiji banjalučkoj Srpske pravoslavne crkve.

Osnovan je u 14. vijeku, a osnovao ga je Stefan Dragutin Nemanjić.

Manastir Detlak

Manastir Detlak je manastir Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u selu Donji Detlak, Opština Derventa. Manastirski hram je posvećen svetom proroku Iliji.

Gradnja manastira po Detlačkoj hrisovulji završena je 1303. godine, a ktitor manastira bio je kralj Stefan Dragutin.

Manastir Dobrićevo

Manastir Dobrićevo je manastir Eparhije zahumsko-hercegovačka i primorske Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u selu Orah, na 12 km od Bileće, opština Bileća. Manastir je sagrađen u prvoj polovini 13. vijeka.

Manastir se nalazi sa leve strane magistralnog puta Bileća-Trebinje, oko 12 km južno od Bileće. Prvobitno se nalazio pokraj same reke Trebišnjice u Dobrićevskom selu. Podignut je na temeljima ranohrišćanske bazilike, prema manastriskom pečatu iz 1232. godine. Ktitor manastira je Rastko Nemanjić.

Manastir Dobrun

Manastir Dobrun je manastir Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi u Dabrobosanskoj mitropoliji.

Manastir se nalazi u blizini Višegrada, na reci Rzav. Ovo je jedan od najstarijih manastira na prostorima današnje Bosne i Hercegovine.

Prema izvorima koji tvrde da je manastir nastao za vreme vladavine cara Dušana manastir je osnovao župan Pribil. Na severnom zidu priprate i danas se nalaze sačuvani portreti kralja Dušana, žene mu Jelene i sina im Uroša iz 1343. godine. Župan Pribil je pored županskog dvora u tvrđavi između 1340. i 1343. godine sagradio i manastir.

Manastir Dragaljevac

Manastir Dragaljevac se nalazi u selu Gornji Dragaljevac, opština Bijeljina, Republika Srpska (BiH). Pripada Zvorničko-tuzlanskoj eparhiji Srpske pravoslavne crkve.

Smatra se da je sadašnja manastirska crkva četvrta po redu, a da su prve tri bile tzv. brvnare po ugledu na tadašnje crkve, koje su se mogle sresti u Srbiji.

Prvobitne tri su bile na gotovo identičnim lokacijama, tj. jugoistočno od današnje crkve na mjestima gdje su vješto skrivane od drumova i turskih pogleda.

O datiranju prvobitnih crkava nema zvaničnih pisanih tragova, ali se smatra da datiraju još iz daleke 1310. godine. Naime u samoj crkvenoj porti manastirske crkve nalazi se oltarski kamen na kome piše da je od prvobitne crkve iz 1310. godine. Ovaj oltarski kamen pronašla je hadži igumanija Ekatarina sa sestrama, februara 1992. godine.

Manastir Duži

Manastir Duži je manastir Eparhije zahumsko-hercegovačka i primorske Srpske pravoslavne crkve koji se nalazi na rijeci Trebišnjici, 4 kilometra jugozapadno od Trebinja. Manastir je posvećen pokrovu presvete Bogorodice, a prvi put se pominje u 17. vijeku.

Manastir Duži "u Šumi" je u 16. i 17. vijeku bio metoh manastira Tvrdoš. Nakon što je krajem 17. vijeka, tačnije 1694. godine manastir Tvrdoš razoren, monasi vođeni vladikom hercegovačkim Savatijem Ljubibratićem prelaze u manastir Duži i obnavljaju ga. Kasnije su se povratili tu i monasi tvrdoški koji su izbjegli u manastir Savinu. Tvrdoš je postradao, a Duži je postao značajan, i održao je tvrdoško imanje sa zemljom i vinogradima.

Manastir Karno

Manastir Karno je manastir Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u selu Međe, Opština Srebrenica. Manastirski hram posvećen je Pokrovu Presvete Bogorodice.

Karno je u srednjem vijeku bio metoh manastira Hilandar. Nedaleko od današnjeg hrama, na mjestu poznatom kao „Crkvina“ nalaze se ostaci stare srednjovjekovne crkve koja je srušena u vrijeme najezde Turaka. To mjesto danas je obilježeno Časnim Krstom. Osnovan je u 14. vijeku.

Manastir Klisina

Manastir Klisina pripada Eparhiji bihaćko-petrovačkoj Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u selu Ništavci, 15 km južno od Prijedora.

Osnovao ga je Stefan Dragutin, u 13. vijeku.

Prvobitni, srednjovjekovni manastir, porušen je odmah poslije pada Bosne pod Turke 1463. godine, a bio je posvećen Sretenju Gospodnjem. Narodno predanje sačuvalo je uspomenu na porušeni manastir samim imenom Klisina, koje dolazi od grčke riječi „eklisija“ (grč. εκκλησία) — crkva.

Manastir Krupa na Vrbasu

Manastirska crkva Svetog Ilije u Krupi na Vrbasu je podignuta na temeljima srednjovjekovnog manastira Krupa. Nalazi se u Krupi na Vrbasu, dvadesetak kilometara uzvodno (južno) od Banjaluke. Pripada Eparhiji banjalučkoj Srpske pravoslavne crkve.

Osnovao ga je Kralj Milutin, krajem 13. vijeka.

Manastir Liplje

Liplje je pravoslavni hrišćanski manastir koji se nalazi u selu Gornje Liplje između Kotor Varoša i Teslića.

Prema narodnom predanju, manastir je zadužbina Svetog Save. To je bio osnovni razlog zašto je na kamenu postavljenom na zapadnom portalu pri obnovi vršenoj 1867—1879. godine navedeno da je manastir osnovan 1219. godine. Naselje Liplje se pominje 1273. godine, ali izričito manastir pominje se tek krajem 15. vijeka u Kruševskom pomeniku. Sačuvan je međutim stari manastirski pečat od bronze na kojem je ugravirana godina 1330, koji demantuje da tu nije bio manastir. Pečat je međutim pripadao manastiru Osovici, čija je hramovna slava bila „Blagovještenje”.

Manastir Lovnica

Manastir Lovnica (manastir Lomnica) se nalazi u Donjem Birču, u opštini Šekovići. U pojedinoj literaturi spominje se i naziv Lomnica, ali je u narodu opšteprihvaćen kao Lovnica. Manastirska crkva je posvećena Svetom Đorđu. Sagrađena je prije 1301. godine, zadužbina je kralja Dragutina.

Manastir Moštanica

Manastir Moštanica zauzima značajno mjesto među manastirima Srpske pravoslavne crkve. On je jedan od najvećih srpskih manastira u Republici Srpskoj. Manastir Moštanica nalazi se na 202 m nadmorske visine u dolini rijeke Moštanice, na sjevernim padinama Kozare. Od Kozarske Dubice na jug je udaljen 12 km.

O postanku ovog manastira, o njegovom ktitoru (onom koji ga je sagradio, ili ktitorima) kao i samom nazivu Moštanica ne postoje precizni podaci. Narodno predanje mu pripisuje veliku starost. Postoji više pretpostavki o osnivačima i postanku manastira. Predanje kaže da je ova zadužbina svetoga Simeona Nemanje, kralja Milutina ili kralja Dragutina Nemanjića. Najviše se spominje kralj Dragutin Nemanjić (1276—1281) kao ktitor manastira, koji je dobio ove krajeve i njima vladao.

Postoji i jedno predanje da su ga osnovali monasi (kaluđeri) iz manastira Mileševa, koji su došli ovamo kada je njihov manastir spaljen i opustošen početkom 16. vijeka. Međutim, predanje kaže da su kaluđeri podigli manastir na temeljima postojeće crkve. Spominju se i »kaluđerske peštre«, isposnice, južno od manastira.

Prema svim podacima, do kojih se moglo doći, ne može se sigurno tvrditi da je ovo zadužbina Nemanjića. Postoji mogućnost da su spaljeni manastir kaluđeri obnovili, jer je manastir u svojoj dugoj postojanosti spaljivan, razaran i obnavljan. Obnavljanje manastira poslije spaljivanja može se pripisati kaluđerima.

Paljen je i obnavljan devet puta.

Manastir Osovica

Manastir Osovica je manastir Srpske pravoslavne crkve, pripada Eparhiji banjalučkoj.

Manastir se obnavlja na temeljima nekadašnjeg manastira. Temelji manastira otkriveni su 2003. godine na lokalitetu Manastirište pored rečice Osovice na Motajici. Starost temelja se datira na kraj 13. ili početak 14. vijeka.

Stari manastir je pripadao oblasti Usora, koja je bila pod vlašću Vladislava Drugog, sina Stefana Dragutina. Prvi put je rušen početkom 16. vijeka, „kada su Turci osvojili Bosnu”. Kasnije je više puta obnavljan tokom 17. vijeka, kada je opusteo sve do 2003. godine, kada je započeta njegova obnova.

Manastir Ozren

Manastir Ozren se nalazi u naselju Kaluđerica, u šumi na 7 kilometara južno od Petrova, u planinskom okruženju (pod Ozren planinom) kroz koje protiče rijeka Spreča. Manastir je posvećen Svetom Nikoli, a samo ime je dobio po istoimenoj planini na kojoj se nalazi. Od marta 2003. godine manastir je proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. 

Datiranje manastira Ozren, kao i ostalih manastira u sjeveroistočnoj Bosni, krije se negdje u sjenkama daleke prošlosti. Prvi pisani pomen Ozrena je natpis uklesan iznad vrata, gdje se spominje 1587. godina, kada je otac Jakov patosao hram. U narodu ovog kraja vlada vjerovanje da je manastir Ozren, kao i ostali manastiri zadužbina slavne loze Nemanjića.

Stariji istoričari smatraju da je manastir Ozren zadužbina kralja Dragutina, što donekle ima oslonac u istorijskoj činjenici jer je kralj Dragutin zaista u periodu 1284—1316. godine upravljao teritorijom na kojoj se manastir i nalazi.

Manastir Papraća

Manastir Papraća je manastir Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se 12 km od manastira Lovnice u selu Papraća jugozapadno od Zvornika.

Postoji nekoliko narodnih predanja o ktitoru manastira i o datumu njegovog podizanja.

Prema prvom, manastir su podigli kralj Dragutin i njegovi sinovi Vladislav i Urošic, (Pećki i Tronoški ljetopis iz XVIII vijeka), dok narodna poezija u pjesmi "Miloš u Latinima" kaže da je manastir sa crkvom Blagoveštenjskom zadužbina župana Vukana koji manastir podiže u znak pokajanja zato što je namjeravao promijeniti vjeru. U drugoj polovini 19. vijeka blizu manastira nalazile se na "Rudištima" u opštini Cikota , ruševine potpuno uništene stare crkve, koju je takođe u isto vreme podigao Vukan.

U drugoj, pak, pjesmi manastir se pripisuje brojnim zadužbinama Stefana Nemanje koji kao veliki župan podiže "Papraću blizu Borogova".

Manastir Sase

Manastir Svete Trojice je manastir Srpske pravoslavne crkve. Nalazi se u Sasama, od Bratunca udaljen 13 kilometara.

Manastir je sagrađen 1242. godine i bio je metoh /imanje/ manastira Hilandara. Zadužbina je Uroša Nemanjića, čiji je krst dugo čuvan u ovom manastiru. S obzirom da se manastir nalazi na području koje je još u doba Rimljana bilo poznato po bogatim nalazištima srebra, olova i cinka, smatra se da je podignut iz religioznih potreba pravoslavnih radnika u rudnicima ovoga kraja. Turskim osvajanjem Bosne zapustili su rudnici i rudarska naselja a sa njima i manastir Sase.

Manastir Stuplje

Manastir Stuplje je manastir posvećen Svetom arhanđelu Mihailu. Manastir se nalazi u selu Gornji Vijačani, na rijeci Manastirici na granici opština Prnjavor, Čelinac i Teslić. Manastir Stuplje se u pisanim izvorima prvi put pominje u 15. vijeku.

Manastir Tavna

Manastir Tavna se nalazi u selu Banjica u Bijeljini. Ovaj manastir bješe zadužbina srpskog kralja Svetog Jovana Vladimira, a potom kralja Dragutina. Obnavljali su ga i knez Lazar i kneginja Milica.

Manastir Tvrdoš

Manastir Tvrdoš se nalazi nedaleko od Trebinja u Republici Srpskoj. Manastir je sjedište Zahumsko-hercegovačke i primorske eparhije.

Manastir Tvrdoš je podignut na temeljima jedne crkvice koja datira iz 4. vijeka poslije Hrista, pre vremena kada su Srbi kao narod primili hrišćanstvo, što samo govori o tradiciji i dugovječnosti hrišćanstva na prostorima Hercegovine. Temelji te crkve se mogu videti u manastiru, jer je deo poda manastira odrađen u staklu tako da se kroz te „prozore“ na podu vide temelji prastare crkve. Osnivač je Stefan Uroš II Milutin Nemanjić, a osnovan je u 13. vijeku.

Manastir Uspenja Presvete Bogorodice Čajničke

Manastir Uspenja Presvete Bogorodice (Hram Uspenija Presvete Bogorodice) je manastir Srpske pravoslavne crkve posvećen Uspenju Presvete Bogorodice. Manastir se nalazi u centru Čajniča. Stara manastirska crkva potiče iz 14. vijeka. Osnivač je Stefan Uroš II Milutin Nemanjić.

_____

Poznato je da su u manastirima bile i biblioteke, a njihova uloga je bila sakupljanje, prepisivanje i čuvanje starih rukopisa, rukopisnih knjiga, inkunabula, kao i izrađivanje neophodnih materijala za pisanje.

Dok su neki opismenjavali narod prije 800 godina, drugi i dan-danas nisu sredili svoje dvorište.