U Evropi je ponovo aktuelizovano pitanje ratne odštete tokom Drugog svjetskog rata poslije prošlonedeljne posjete njemačke kancelarke Angele Merkel Poljskoj. Da li će i Srbija pokrenuti pitanje njemačkog duga u iznosu približnom sadašnjih 355,13 milijardi dolara, i ako ne, kakva je uloga Josipa Broza Tita i njemačkog kacelara Vilija Branta bila u tome?

Naime, više od 70 godina kasnije, poljski premijer Mateuš Moravijecki i predsednik Andžej Duda smatraju da pitanje reparacije nikada nije formalno završeno, zbog čega oni i dan danas očekuju isplatu 85 milijardi dolara, novčano, robno ili nekom drugom uslugom.

Grčki premijer Aleksis Cipras takođe ne odustaje od naplate odštete za nacističku okupaciju i od Berlina traži obeštećenje od oko 278,7 milijardi evra.

Statistika pokazuje da je u Drugom svjetskom ratu Jugosloviji načinjena višestruka šteta u ljudstvu - 1.685.000 poginulih građana prosječne starosti od 22 godine, 425.000 građana onesposobljeno je za rad, 170.000 ljudi otjerano u zarobljeničke logore, 320.000 ljudi internirano u koncentracione logore, 270.000 ljudi odvedeo na prinudni rad, infrastrukturi - uništeno je ili trajno oštećeno 6.690 zgrada i javnih ustanova, 59.810 gradskih stambenih objekata, 372.660 seoskih zgrada, privredi - a sličnu sudbinu je dočekalo i 237 rudnika, 251 električna centrala, 3.438 raznih industrijskih preduzeća, 29.000 zanatskih radnj, 6.100 kilometara železničke pruge, 68.000 kilometara puteva, 3.573 mosta, 56 brodova duge plovidbe, motorna vozila i avioni iz civilnog vazduhoplovstva, trgovačka i hotelska skladišta, mašine, alati, sirovine, gotova roba

"Poslije rata bila je formirana Međusaveznička komisija za reparacije u koju su ulazile sve zemlje pobjednice nad Njemačkom, s tim što je Sovjetski savez bio priča za sebe. Mi smo ulazili u  reparacionu masu sa SAD, Francuskom, Engleskom, Belgijom, Holandijom... Bila je formirana tabela gdje je procentualno bilo predstavljeno koliko će koja zemlja dobiti udio u reparacionoj masi u zavisnosti od procenjene težine učešća, važnosti učešća, gubitaka itd. Jugoslavija je bila pri samom vrhu te liste, na 4. ili 5. poziciji i dogovoreno je da se reparacije isplaćuju u mašinama, postrojenjima", kaže profesor istorije Aleksandar Glavnik koji je magistrirao na temi ratne reparacije.

"Ipak, zapadni saveznici su svjesno išli na drastično smanjivanje ukupne reparacione mase, pošto im je interes bio da se zapadni dio Njemačke ne oslabi suviše, kako bi se spriječilo postepeno širenje komunizma i komunističkih ideja. Poznato je koliko su para Amerikanci kroz Maršalov plan namjerili da se slije na naše prostore. Poenta je da je drastično smanjena ukupna reparaciona masa, a kada se stvar vremenom razvodnila, kada je nemačka krenula putem zapadnih integracija, poslije par godina su potpuno prestali sa isporukama- objašnjava Glavnik.

Kako kaže, nameće se čuvena teza o tome šta su u ime država ugovorili Tito i Brant, prilikom potpisivanja Brionskog sporazuma 1963. godine. 

"Ugovoren je jedan jako povoljan kredit za Jugoslaviju koji smo mi vratili, ali je možda i napravljen sporazum o "prebijanju duga" - mi njima ratnu odštetu, oni nama odštetu zbog protjerivanja "folksdojčera" iz Vojvodine" kaže Glavnik koji smatra da je ovaj istorijski pode završen.