Dva marša protesta u Njemačkoj prikazuju više od slike nezadovoljstva, a to je strah, kako njemačkih vlastodržaca, tako i Еvrope.
Stotine hiljada građana izašlo je na ulice zbog ultra-desničarskih parola, a sa druge strane na ulicama su se izrodili oni nešto važniji demonstranti - poljoprivrednici. Svi zajedno već danima blokiraju Njemačku, ali drugi to rade konkretnije i opasnije.
Ideološki obojene demonstracije baš slučajno se javljaju onda kada i ekonomske. Sve u pozadini krije konkretniji problem. Riječ je naravno o plodnom tlu za uzdizanje desnice od koje već godinama strahuje čitava Еvropa, a naročit strah dolazi kada radikalne snage dolaze iz Njemačke.
”Miris fašizma i nacizma” koji je izveo stotine hiljada Nijemaca na ulice ima uporište u ”manifestu” AfD-a koji se baš u ekonomskoj neprilici pojavio u javnosti. Žele da se Njemačka očisti od migranata i onih koji se nisu uspjeli integrisati u njemačko društvo.
Na ulicama su poljoprivrednici, željeznice su u štrajku, na stolu su anti-ЕU prijedlozi i razmišljanja o promjeni decenijskog kursa Njemačke i želje za izražavanjem potpunog potencijala Njemačke.
Protest protiv radikalnih političkih ideja u Njemačkoj nisu novost, ali je slučajnost vrijeme u kojem se sve to dešava.
Tenzije su izbile i u septembru 2023. godine kada je desetine hiljada ljudi izašlo na ulice u anti-nacističkom maršu zbog serije napada pristalica neonacističkih pokreta i pristalica AfD-a na migrante, novinare kao i političke protivnike. U avgustu iste godine 65.000 ljudi izašlo je na ulice protiv paradiranja neonacističih pokreta.
Ipak, stvarna pažnja traži drugi pravac. Od krize koju je napravio virus korona Njemačka ekonomija ne samo da ne bilježi planirani rast, nego daleko pada. Baš u vrijeme kada svjetski mediji izvještavaju o anti-nacističkim protestima, Njemačka ekonomija je u blokadi. Razlozi za to su brojni, ali jedan od njih posebno se ističe. Riječ je naravno o energentima koji su zbog politike Njemačke prema Rusiji drastično poskupili. Proizvodnja više nije jeftina i pored problema sa energentima, izrodili su se i problemi izvoza u istočne zemlje Еvrope.
Očekivani rast Njemačke nakon pandemije bio je manji od evropskog prosjeka. Rodile su se kao i širom svijeta ogromne razlike u jednakosti građana. Gotovo iskorijenjena srednja klasa sklonila je Njemačku sa liste najpoželjnijih zemalja. Sve ovo rodilo je još veću podršku krajnjoj desnici.
Možda je premalo za pravilo, ali je sigurno previše za izuzetak. Ni 2018. godina nije bila mirna za najosjetljiviju tačku Njemačke - prošlost. Ponovo je tih godina stotine hiljada građana izašlo na ulice kako bi iskazali solidarnost sa migrantima i manjinama, pokazali lice oprano od nacizma i usprotivilo se krajnjoj desnici. Osim migranata, 2016. godine usprotivili su se i anti-islamskim grupama sa porukama krivice "Nema mjesta nacistima", "Dobrodošle izbjeglice", Nacisti napolje"...
Ali i iza toga stoje socijalna i ekonomska pitanja. I 2018. godine Njemačka je zabilježila slab ekonomski rast od 1,5 odsto, najniži od 2013. godine. Na to su uticali brojni faktori, a jedan od njih je i Bregzit. Dobar rast nisu imali ni 2016. godine, a tada su se kupali u valu izbjeglica, prijetnjama od terorizma i najvažnije, nezadovoljstvom domaćeg stanovništva ogromnim brojem migranata, kao i politikom zemlje prema tom problemu.
Svako ekonomsko usporavanje i pad Njemačke otvara prostor za djelovanje desničarskih partija. Ne samo u Njemačkoj, nego širom Еvrope. Možda je Njemačka najosjetljivija na ovom polju, ali imuna nije, pokazuje istorija.
Kancelar Olaf Šolc ne uživa naročito povjerenje ni poštovanje. Targetiranjem osjetljivih tema zasigurno se skreće pažnja sa ekonomskog kolapsa koji prijeti Njemačkoj. Od nemogućnosti privrede da obezbijedi radnu snagu, do opterećenja nekvalifikovanom snagom, stanje koje je Šolc naslijedio od Angele Merkel dolazi na naplatu. Uz to, politika protiv Rusije izbacila je Njemačku sa kolosijeka.
Zahvaljujući novonastaloj situaciji, desničarske partije i organizacije u sve većoj mjeri uzimaju procenat popularnosti. Koliko stotine hiljada demonstranata u višemilionski naseljenoj Njemačkoj imaju značaj, najviše govori medijska hajka na članove AfD-a. Dakle uticaj protesta protiv radikalnih desnica je prosto nikakav.
Sve je izvjesnije da će Njemačka vladajuća struktura izgubiti podršku i sposobnost da u potpunom kapacitetu preuzme vođenje državom. Iako AfD najavljuje moguće koalicije na lokalnom nivou, daleko su od konkretnih šansi da preuzmu vlast u Njemačkoj. Ipak, talas radikalnih desnica već godinama trese Еvropu i vraća je u neka prepoznatljivija vremena.
Ne čini Njemačku ova situacija posebnom. Uveliko partije sa tvrđim stavovima preuzimaju vlast u evropskim državama. Pitanje Ukrajine i Rusije dodatno su usložila evropsku budućnost, a zagleda se i u Ameriku kao ”evropskog predvodnika”. Dosadašnja politika administracije pod Džozefom Bajdenom usmjeravala je zemlje ЕU protiv Rusije. Osim nekolicine zemalja koje uporno odolijevaju ovoj politici, svi su zagledani u Njemačku. A pitanje pred Šolcom nije jednostavno. Naročito zbog neizvjesne trke za novog američkog predsjednika. Koliko su razne poluge vlasti pomogle da Bajden dođe na vlast, toliko su sve one sada neuspješne pred pohodom Donalda Trampa.
Baš onog Trampa kojem su puna usta ruskog predsjednika, koji se u više navrata sretao sa Putinom, koji najavljuje rješavanje rusko-ukrajinskog sukoba, istupanje SAD iz NATO i smanjivanje američkog uticaja u svijetu. Od te promjene politike strahuju zemlje Еvrope, a ponajviše Njemačka. Ipak, uzdrmanost najjače ekonomije u Еvropi i otvaranje puta za dolazak radikalnijih politika u Njemačkoj treba uzimati sa oprezom i sumnjom.
Istorija nas je naučila da kada Njemačka ostvaruje puni potencijal, Еvropa bude u krvi.
