Srbiju je juče zahvatilo novo pogoršanje vremena, u sklopu ciklona i hladnog fronta, koji se premještaju preko našeg područja.
U sklopu ovog pogoršanja ponovo su se javljali grmljavinski procesi, koji nisu uobičajena pojava u ovom dijelu godine, pa se postavlja pitanje otkud grmljavina u novembru?
Grmljavinski procesi i pljuskovite padavine u Srbiji se vezuju uglavnom za topliji dio godine (april - oktobar), a naročito za proljeće i ljeto. U ovom dijelu godine grmljavinski procesi najčešće i najintenzivnije su tokom maja i juna, odnosno krajem proljeća i početkom ljeta.
Tokom proljeća i ljeta kopno evropsko kopno, pa i Srbija zagrijavaju se znatno brže nego okolne vodene površine (Atlantik, Mediteran i druga mora i jezera), pa su kopnene površine znatno toplije od vodenih.
Usljed ovakve temperaturne raspodjele, viši pritisak formira se nad vodenim površinama, a niži nad kopnenim, što dovodi do takve cirkulacije da vazduh struji od vodenih površina prema kopnu, a u našim širinama zato najčešće preovladavaju zapadna strujanja.
Kada svježiji vazduh sa Atlantika ili Mediterana dospije na zagrijano kopno, vazdušna masa nad kopnom postaje dosta nestabilnija i dolazi do stvaranja olujnih oblaka (kumulonimbusa), koji uslovljavaju pljuskovite padavine i grmljavinske procese, nerijetko grad i druge nepogode (tornado).
Ovo je samo jedan od načina nastanka grmljavine i one se dešavaju unutar vazdušne mase, uglavnom u proljeće i ljeti, a najinitenzivnije su poslije podne. U tropskim predjelima mogu se javiti bilo kada tokom godine.
Drugi i ne tako rijedak slučaj grmljavine vezuje se za prodore hladnih frontova.
Hladni frontovi su veoma česta pojava tokom većeg dijela godine u Srbiji, a dospijevaju sa Alpa, Atlantika i Mediterna.
Hladni frontovi razdvajaju dvije vazdušne mase, veoma hladnu i veoma toplu, a duž fronta ove dvije vazdušne mase se susreću i tada se topli vazduh podvlači ispod hladnog u vidu klina, što dovodi da se duž fronta jave kumulonimbusi, pa da padavine budu praćene grmljavinom.
Ne mora uvijek grmljavina da se javi uz hladni front, a njeno javljanje tada zavisi od brojnih faktora, a i tada se najčešće javljaju u ljetnjem dijelu godine, a zimi skoro nikada ili veoma rijetko, bar kada je o Srbiji riječ ili duboko unutar kopna.
Grmljavina u novembarskim danima u dijelovima Srbije posljedica je prodora veoma izraženog hladnog fronta, koji se premještao preko Srbije i uslovio prodor veoma hladne vazdušne mase, iznad prethodne toplije.
Ovo je bio čest slučaj ove jeseni, a razlog je i više nego toplija jesen, uz vrijeme nalik proljećnom. Što više temperatura, više vlage u atmosferi i bolji su uslovi za nastanak grmljavine, što nije uobičajeno za naše jeseni, koje su u prosjeku prohladne, ako izuzmemo topao septembar, ali često suv, odnosno sa manje padavina.
Ovaj dio godine rezervisan je u Srbiji za prvi snijeg u prosjeku u mnogim predjelima, a ne za grmljavinske procese i aktivnosti, kao ni za pljuskovite padavine, jer u ovom dijelu godine padaju uglavnim padavine umjerenog i slabijeg, ali dugotrajnijeg karaktera iz nimbostratusa, koji nisu toliko vertikalno razvijeni kao kumulonimbusi, ali su znatno više razvijeniji horizonatalno i to reda veličine više stotina kilometara (kumulonibusi idu i preko 15 km uvis, ali su horizontalno reda veličine desetak kilometara, nerijetko i manje, a samo duž razvijenih linija nestabilnosti nekada u dužini i više stotina kilometara).
Današnji pljuskovi sa grmljavinom mogli bi biti i posljednja takva pojava ove godine, jer polako idemo ka zimskom i znatno hladnijem dijelu godine, kada su ove pojave zaista veoma rijetke u Srbiji, ali se događalo da grmi i usred zime, odnosno uvijek kada se stvore povoljni uslovi za to.
Gdje se grmljavina najčešće javlja zimi?
U tropskim predjelima grmljavina je skoro svakodnevna pojava, kako u vremenskoj prognozi, tako i u prirodi. Ali postoje mjesta u svetu gdje često grmi i u zimskom dijelu godine.
U našim predjelima to je slučaj u predjelima uz Jadransko i Mediteransko more, jer je vodena površina tada znatno toplija od okolnog hladnog kopna.
Kako ljeti, tako i zimi, vazdušna masa nailaskom na visoke planine, uzdiži se i hladi, dolazi do kondenzacije i stvaranja orografskih oblaka i padavina, pa i grmljavina, a u zimskom dijelu godine tada snijeg može biti praćen grmljavinom.
Dakle, grmljavina se može javiti i pri temperaturama ispod 0 stepeni, uz snijeg.
Najčešća takva pojava događa se u Japanu. U zimskom dijelu godine ledene i suve vazdušne mase pod uticajem Sibirskog anticklona struje sa sjeveroistoka Azije, gdje se temperature spuštaju ispod -50 stepeni preko Japanskog mora prema Japanu.
U tom dijelu godine Japansko more, iako hladno, znatno je toplije od ledene vazdušne mase koja struji preko njega i dolazi do kondenzacije i stvaranja oblačnosti i obilnih padavina, često i grmljavine.
Najobilnije padavine tada se javljaju uz istočnu obalu Japana i skoro svakodnevno padaju kiša i snijeg, uz grmljavinu, dok Hokaido, najveće ostrvo na sjeveru Japana zatrpava višemetarski snijeg.
Zbog ove pojave, snijeg se u ovom dijelu svijeta javlja znatno južnije u odnosu na ostatak svijeta, a to je isto kao da snijeg pada na sjeveru Еgipta. Ove vazdušne mase donesu obilne padavine istočnoj obali Japana i planinskim padinama ka istoku, dok zapadnija strana kao i zapadna obala Japna, odnosno pacifička obala ostanu suve i bez padavina, prenosi "Kurir".
Ovakav slučaj može da se dogodi u Sjevernoj Americi prelaskom ledene vazdušne mase preko Velikih jezera ili u Еvropi prelaskom ledene vazdušne mase preko Crnog mora (snijeg i grmljavina tada zaveju sjevernu Tursku i Istanbul), preko Jadranskog mora (snijeg sa grmljavinom zaveje jadransku obalu Italije), preko Еgejskog mora (snijeg sa grmljavinom zaveje popularna grčka ostrva u Еgejskom moru i istočnu obalu Grčke, kao i šire područje Atine) ili preko Sjevernog mora (snijeg sa grmljavinom tada zaveje istočnu i južnu obalu Еngleske).
Grmljavina zimi moguća je i u Srbiji, ali je veoma rijetka pojava, ali događalo se da i u Srbiji snijeg bude praćen grmljavinom.
