Trinaestog dana septembra, po novom kalendaru, Srpska pravoslavna crkva proslavlja dan posvećen Polaganju pojasa presvete Bogorodice i Svetim mučenicima jasenovačkim.
Polaganje pojasa presvete Bogorodice
Najveća dragocjenost Svete Gore koja se čuva u manastiru Vatoped je pojas presvete Bogorodice. Pojas Bogorodice je danas podijeljen u tri dijela i predstavlja jedinu dragocjenost do danas sačuvanu iz Bogorodičinog zemaljskog života. Prema predanju, pojas je od kamilje dlake načinila sama Bogorodica. Poslije njenog upokojenja, tokom njenog vaznesenja, pojas je predat apostolu Tomi. U prvim vijekovima hrišćanstva pojas je čuvan u Jerusalimu, a tokom četvrtog vijeka u Kapadokiji. U istom vijeku M. Teodosije je povratio pojas u Jerusalim odakle ga je njegov sin Arkadije prenio u Konstantinopolj. Tamo je u početku bio u hramu Halkopration (bakarni hram) da bi kasnije dospio u crkvu Vlahernon od strane cara Leonta. U toku vladavine Leondija Sofua (886-912) prenijet je u palatu gdje iscjeljuje bolesnu ženu vladarevu po imenu Zoi. Zoi je u znak zahvalnosti Presvetoj Bogorodici zlatnim koncem izvezla cijeli pojas koji je tako dobio svoj današnji izgled.
U rukama srpskog kneza Lazara
U 12. vijeku u godinama Manuila Prvog Komnina zvanično je ustanovljen praznik Svetog pojasa dok je ranije slavljen zajedno sa Pokrovom. Sveti pojas je bio u Konstantinopolju do 12 vijeka kada je u porazu Isakovom od bugarskog cara Asama ukraden i prenesen u Bugarsku. Kasnije je dospio u ruke Srba, knez Lazar srpski ga je poklonio manastiru Vatoped zajedno sa velikim komadom Časnog Krsta. Od tada se čuva u oltaru Sabornog hrama ovog manastira.
U godinama turske vladavine, manastirsko bratstvo je krenulo na putovanja po Kritu, Makedoniji, Trakiji, u Konstantinopolj i Malu Aziju da bi posvetili i podržali grčki narod i spasili ga od zaraza koje su harale. Noseći sa sobom Sveti pojas dešavala su se mnoga čudesa i iscjeljenja.
Od mnoštva se izdvajaju sljedeća:
Bratija manastira Vatoped gostovala su u kući jednog sveštenika u Ainu. Žena sveštenikova krišom je tom prilikom uzela jedan dio pojasa. Kada su se oci ukrcali na brod iako je more bilo mirno nisu mogli da isplove. Čudeći se ovome, popadija je osjetila da je to zbog njenog sagrešenja i vratila je ocima dio Svetog pojasa. Pošto je to učinila, brod je mogao da isplovi. Poslije ovog događaja je napravljena druga kutija u kojoj se čuva dio koji je popadija željela da uzme za sebe.
Za vrijeme revolucije 1821, poslije molbe Krićana, oci su prenijeli na Krit pojas kao pomoć narodu. Međutim, dok su se sveštenici spremali za povratak uhapsili su ih Turci i poveli na pogubljenje. Sveti pojas je tada otkupljen od strane engleskog konzula Domenika Santonija. Sa Krita je sveti pojas premješten u Santorini u novu konzulovu kuću. Vijest se pronijela po ostrvu a episkop je obavijestio bratstvo Vatopeda. Konzul je tražio veliku sumu novca, a narod je, iako napaćen, uspio da sakupi traženi novac i tako je pojas vraćen u Vatoped. Međutim, ono što se desilo u Ainou sa ženom sveštenika ponovilo se i konzulovoj ženi. Ona je tajno od muža odsjekla jedan dio Svetog pojasa što je učinilo da je konzul uskoro iznenada umro, a majka i sestra su joj teško oboljeli. Zbog toga je ona 1839. godine molila manastir da pošalju predstavnika i preuzmu dio Svetog pojasa koji je ostao kod nje.
Sveti pojas je 1864. godine prenesen u Konstantinopolj zbog kolere koja je kosila stanovništvo. Kada se brod približio luci kolera je prestala, a već oboljeli su ozdravili. Ovo čudo je izazvalo znatiželju sultana pa je poželio da i sam cjeliva Sveti pojas.
U periodu dok je Sveti pojas bio u Konstantinopolju jedan grčki stanovnik iz Galata zatražio je da se prenese u njegovu kuću jer mu je sin bio teško bolestan. Kada je pojas stigao u njegovu kuću bolesnik je već umro. Sveštenici se nisu prepustili očaju. Zatražili su da vide mrtvaca, a kada su na njega stavili sveti pojas on je oživio.
Sveti pojas je 1894. pozvan u mjesto Madito u Maloj Aziji zbog najezde skakavaca koji su uništili šume i poljane. Kada je brod na kome je bio Sveti pojas stigao u luku nebo je prekrio oblak skakavaca koji su počeli da padaju u more, pa je brod jedva usidren. Stanovništvo je gledajući ovo čudo oduševljeno pojalo “Gospode pomiluj”.
Do naših dana Sveti pojas čini čuda, vjeruje se, posebno kod nerotkinja. Njima se daje dio osveštane trake na Svetom pojasu i one uz pomoć vjere i molitve dobijaju milost od gospoda i porod.
Danas i Sveti mučenici jasenovački
SPC danas obilježava i Svete mučenike jasenovačke. Više od sedam stotina hiljada ljudi stradalo je od ustaške ruke za vrijeme Drugog svetskog rata u logorima u Jasenovcu, Donjoj Gradini i Glini. Zajedno s ovim mučenicima Srpska crkva proslavlja i mnoge druge mučenike postradale u jamama u Prebilovcima, Jadovnu, Ržanima i drugim mjestima samo Bogu poznatim.
