Petar Kočić, književnik i narodni tribun, umro je 1916. godine u Beogradu gdje je sahranjen na jednom starom groblju. Zašto jedna od najčuvenijih ličnosti iz krajiške (bliže i dalje) istorije nije i sahranjena u Banjaluci i danas je jedno od otvorenih pitanja.
Da je bilo pokušaja da se zemni ostaci prenesu u Banjaluku na svom „Fejsbuk“ profilu navodi istoričar iz Banjaluke Zoran Pejašinović. Podsjeća da je jedan od zvaničnih ciljeva Društva „Zmijanje”, osnovanog oktobra 1929. godine, bio prenos kostiju Petra Kočića u Banjaluku.
- Izgledalo je da u vezi s tim neće biti poteškoća, pa je formiran i poseban odbor na čelu sa dr Vladimirom Ćorovićem, predsjednikom beogradskog Pododbora „Zmijanja”. I Kočićeva udovica, Milka, dala je saglasnost. Novine su već pisale da će Kočićev grob „na podnožju Zmijanjskih gora” biti „zavjetno mjesto krajiške omladine”… Odlučeno je da se objedini svečanost otkrivanja spomenika i prenos kostiju čuvenog Zmijanjca i da se na taj događaj 6. novembra 1932. godine pozove i kralj Aleksandar – navodi Pejašinović.
Ipak, kada je otvoreno pitanje mjesta ponovnog pokopa krajiškog tribuna, dodaje, počele su podjele, rasprave i podmetanja.
– Jedan od prijedloga – za koji se čak govorilo da je „pokojnikova želja” – bio je porta novosagrađenog Hrama Svete Trojice u centru Banjaluke (danas Hram Hrista Spasitelja); drugi prijedlog bio je Pravoslavno groblje „Sveti Pantelija”, gdje je „u hladu jednog kestena” „Zmijanje” podiglo skromnu grobnicu (u nju će kasnije biti sahranjen dr Dimitrije Zakić) – ističe Pejašinović.
Banjalučki mitropolit Vasilije, međutim, kaže on, nije dozvolio da se Kočić sahrani u crkvenoj porti, navodno, zbog piščevih „žaoka” od kojih nije bila pošteđena ni crkvena jerarhija.
- Tada je Milka Kočić riješila da pokrene sopstvenu akciju, pa je iz Beograda doputovala kod mitropolita. Pošto su i njena nastojanja ostala jalova, 27. oktobra 1932. godine Milka je dala pismenu saglasnost za prenos posmrtnih ostataka njenog muža na banjalučko pravoslavno groblje. Tada je svima laknulo, ali, uskoro će se pokazati, prerano. Naime, već u vozu, na povratku za Beograd, sreli su se Milka Kočić i predsjednik „Zmijanja”, dr Vaso Glušac (koji je, inače, kumovao Petrovom i Milkinom sinčiću Slobodanu, 1910–1913). „Slušaj kume” – rekla je Milka – „nemoj ti ništa spremati. Ja ću prije dozvoliti glavu s ramena nego da se izvrši prenos Petrovih kostiju iz Beograda”. Zaokret u stavu Milka je pravdala upozorenjem mitropolita Vasilija, koji joj je, navodno, rekao „da će pasti krv u Banjaluci” (vjerovatno se misli tenzije između vlasti i opozicije, koje su pojačane upravo u vezi sa ovim događajem) – naglašava Pejašinović.
Dodaje da je problem je pokušao riješiti i dr Vladimir Ćorović, predsjednik Pododbora „Zmijanja” u Beogradu, ali je i njega Milka odbijala riječima da će „Krajina postati krvava haljina”. Nije pomoglo, kaže, ni pismo mitropolita Vasilija, napisano „umjerenim tonom”, u kome ovaj opovrgava tvrdnje gospođe Kočić.
- Upravo tih dana dobijena je i dozvola Uprave grada Beograda za ekshumaciju, pa je upriličen još jedan sastanak sa gđom Kočić u njenom stanu, ali su pregovori propali, ovaj put definitivno. Da je njena odluka, ipak, bila presudna potvrđuje i Danilo Drča, sekretar „Zmijanja”, koji veli da je „gospođa Milka Kočić postavila zahtjev, da kosti njenog muža budu sahranjene pokraj banjalučke crkve.” A, pošto – nastavlja Drča – „crkvene vlasti nijesu to dozvolile” onda je „prenos kostiju pok. Kočića izostao”.
Tako su zemni ostaci Petra Kočića ostali na Novom groblju u Beogradu, gdje mu je, u međuvremenu, podignut čestit spomenik sa poprsjem i reljefom iznad glave, inače, rad znamenitog vajara Sretena Stojanovića – podsjeća Pejašinović.
