Bljesak munje u blizini Sjevernog pola pokrenuo je nova pitanja o ubrzanim promjenama naše klime.
Ovaj neobični događaj zabilježen je u avgustu 2019. godine, kada su se atmosferski uslovi poklopili na način koji je do tada rijetko ko mogao da zamisli.
Naučnici su registrovali čak 342 atmosferska pražnjenja, od čega je 122 poteklo iz samo jedne oluje koja se kretala preko leda i približila Sjevernom polu na oko 43 kilometra.
Tim istraživača predvođen Džijanćiom Džengom sa Univerziteta za nauku i tehnologiju Kine utvrdio je da je ovaj neuobičajeni događaj direktno povezan sa prodorom neuobičajeno toplog vazduha.
Toplota pokreće oluje na Arktiku
Temperature na krajnjem sjeveru rastu brže od globalnog prosjeka, otvarajući vrata za dotok vlage u oblasti koje su nekada bile pretežno suve i ledene. Masivni talasi toplog vazduha iz nižih geografskih širina sve češće ulaze u polarne predjele, stvarajući uslove za formiranje oluja.
Iako ledene ploče i dalje dominiraju ovim regionima, atmosfera iznad njih više nije konstantno ledena kao ranije.
Olujni oblaci formirani visoko iznad leda
Naučnike je iznenadilo to da se oblak formirao na visini od oko 1,6 kilometara iznad površine leda, što se kosi sa tipičnim obrascem razvoja oluja bliže tlu.
"Ova oluja nije ono što obično viđamo na Arktiku," izjavio je Dženg. Oluja se formirala kada je topli, vlažni vazduh bio potisnut nagore iznad hladnijeg sloja vazduha koji je prianjao uz ledenu površinu.
Sudar toplog i hladnog vazduha
Istraživači su utvrdili da je frontalni sistem podigao topli, vlažni vazduh iznad hladnog vazdušnog klina na površini, što je stvorilo nestabilno okruženje pogodno za formiranje grmljavinskih oblaka.
Koristeći ЕRA5 reanalizirane meteorološke podatke, naučnici su rekonstruisali kretanje vazdušnih masa i mehanizme koji su doveli do nastanka ovog neobičnog vremenskog događaja.
Praćenje munja blizu Sjevernog pola
Putanju oluje zabilježila je Svjetska mreža za lociranje munja (WWLLN), globalni sistem senzora koji prati munje putem radio-talasa. Ova mreža zabilježila je najsjeverniji udar munje ikada, samo 43 kilometra od Sjevernog pola, potvrđujući koliko daleko mogu da prodru ovakvi neuobičajeni vremenski sistemi.
Bez ovakvih mreža, događaji poput ovog mogli bi ostati nezabilježeni u udaljenim dijelovima planete.
Šta ovo znači za buduće prognoze?
"Kako temperature nastavljaju da rastu, mogli bismo očekivati sve više grmljavinskih oluja u oblastima gdje su one nekada bile izuzetno rijetke", izjavio je Baohua Ren, jedan od autora studije.
Promjene u polarnoj klimi mogle bi natjerati meteorologe da prilagode modele prognoziranja vremena. Učestalost oluja, broj munja i obrasci vremenskih uslova mogli bi se značajno promijeniti.
Šire posljedice klimatskih promjena
Promjene na Arktiku često imaju globalni uticaj. Varijacije u pokrivenosti morskim ledom, obrascima vjetrova i strujama u okeanima mogu izazvati posljedice koje dopiru do srednjih geografskih širina i mijenjaju sezonske vremenske obrasce.
Neki stručnjaci izražavaju zabrinutost da bi učestalije munje u visokim geografskim širinama mogle ugroziti divlje životinje ili poremetiti pomorske rute. Takođe, postoji mogućnost da bi učestale oluje mogle uticati i na ponašanje viših slojeva atmosfere, mada su za tačne prognoze potrebna dodatna istraživanja.
Munje kao znak promjena
Munje predstavljaju jasan znak ozbiljne atmosferske nestabilnosti. Da bi došlo do formiranja munje, neophodne su jake uzlazne struje i odvajanje električnih naboja unutar oblaka – uslovi koji su u hladnim i suvim regionima poput Arktika tradicionalno rijetki.
Pojava munje blizu Sjevernog pola jasno pokazuje da se lokalni energetski balans mijenja, a samim tim i tradicionalna pravila ponašanja arktičke atmosfere.
Еkstremni polarni događaji pred nama
Naučnici smatraju da će buduće ekspedicije i posmatračke misije pomoći u boljem razumijevanju kako vlažan vazduh može izazvati ovakve neuobičajene oluje u ekstremnim uslovima.
Posebno je važno istaći potencijalne posljedice po lokalne zajednice – za ljude koji zavise od stabilnog leda za lov i putovanja, češće oluje i mekši teren mogli bi predstavljati ozbiljan izazov.
