Grupa tržišta u razvoju BRIKS, koju čine Brazil, Rusija, Indija, Kina i Južna Afrika, prešla je dug put od slogana osmišljenog u investicionoj banci do kluba koji kontroliše veliku razvojnu banku i u koji zemlje svih političkih linija, uključujući Iran i Saudijsku Arabiju, žele da uđu.
1. Kako je BRIK(S) počeo?
"BRIK" (cigla) je termin koji je 2001. skovao ekonomista "Goldman Saksa" Džim O'Nil kako bi skrenuo pažnju na snažne stope rasta u Brazilu, Rusiji, Indiji i Kini. Termin je bio zamišljen kao optimistična teza za investitore usred tržišnog pesimizma nakon terorističkih napada u SAD 11. septembra te godine, objašnjava "Blumberg".
Četiri zemlje prihvatile su ideju a njihov brz rast u to vrijeme značio je da su imali zajedničke interese i zajedničke izazove. Već su sarađivali na forumima poput Svjetske trgovinske organizacije i osjećali su da bi njihov uticaj u svjetskom poretku kojim dominiraju SAD bio veći ako bi se njihovi glasovi kombinovali.
Prvi sastanak ministara inostranih poslova BRIK-a organizovala je Rusija na marginama Generalne skupštine Ujedinjenih nacija 2006. Grupa je održala svoj prvi samit lidera 2009, dok je Južna Afrika pozvana da se pridruži krajem 2010. godine, proširivši članstvo na još jedan kontinent.
2. Šta radi BRIKS?
Najveća konkretna dostignuća grupe su u finansijskom sektoru. Zemlje su se dogovorile da udruže 100 milijardi dolara u stranoj valuti, koje mogu pozajmljivati jedna drugoj u vanrednim situacijama. Taj mehanizam za likvidnost postao je operativan 2016. godine.
Zemlje članice osnovale su i Novu razvojnu banku - instituciju inspirisanu Svjetskom bankom - koja je odobrila više od 30 milijardi dolara zajmova za infrastrukturne projekte otkako je počela sa radom 2015. godine. (Južna Afrika je pozajmila milijardu dolara 2020. za borbu protiv pandemije Covid-19.)
Ove godine, na samitu BRIKS-a u Johanesburgu od 22. do 24. avgusta, razgovaraće se i o uspostavljanju zajedničke valute tog bloka.
Ekonomski, prirodni resursi i poljoprivredni proizvodi Brazila i Rusije čine ih prirodnim partnerima za kinesku potražnju. Indija i Kina imaju slabije međusobne trgovinske veze, delom zbog političkog rivalstava i graničnog spora na Himalajima.
Najveća prepreka je to što ove zemlje imaju različite interese u vezi sa glavnim političkim i bezbjednosnim pitanjima - uključujući odnose sa SAD - i različite sisteme upravljanja i ideologije, navodi "Blumberg".
3. Ko je glavni?
Ekonomski, kineski bruto domaći proizvod je više nego dvostruko veći od sve četiri druge članice zajedno. U teoriji, to bi trebalo da Pekingu da najveći uticaj. U praksi, Indija - koja je nedavno nadmašila Kinu po broju stanovnika - predstavlja protivtežu.
To se može vidjeti u dva primjera: BRIKS nije formalno podržao veliki projekat Kine "Pojas i put", dijelom zato što se Indija protivi infrastrukturnim projektima na spornoj teritoriji koju drži Pakistan, njihov susjed i najveći rival.
Što se tiče Nove razvojne banke, nema dominantnog akcionara: Peking se složio sa jednakim vlasništvom koje je zagovarao Nju Delhi. Sjedište banke je u Šangaju, na njenom čelu se nakon osnivanja nalazio Indijac, a danas je vodi bivša predsjednica Brazila Dilma Rusef.
4. Da li je Rusija i dalje članica?
Da, Rusija je ostala članica BRIKS-a uprkos sukobu u Ukrajini. Samit lidera prošle godine je održan onlajn, a ruski predsjednik Vladimir Putin je učestvovao. Ostale zemlje BRIKS-a su prema sukobu zauzele uglavnom neutralan stav, posmatrajući ga više kao regionalno pitanje nego kao globalnu krizu.
Međutim, Specijalna vojna operacija je promijenila odnose Rusije sa institucijama BRIKS-a. Nova razvojna banka je brzo zamrznula ruske projekte i Moskva ne može da pristupi dolarima preko zajedničkog deviznog sistema BRIKS-a.
5. Kako se BRIKS razlikuje od G20 ili Globalnog juga?
Uopšteno govoreći, BRIKS je sličan klubovima kao što je Grupa 20 zato što predstavlja kretanja ka multipolarnijem svijetu i udaljavanju od onog kojim od kraja Hladnog rata dominiraju SAD i koji preovladava u organizacijama kao što su G7 i Svjetska banka. Druge multilateralne grupacije koje stiču uticaj uključuju OPEK, Šangajsku organizaciju za saradnju, Južno zajedničko tržište (Merkosur) i Afričku uniju.
"Globalni jug" nije klub, već termin koji je posljednjih godina postao popularan i odnosio se na relativno siromašne zemlje, koje se ponekad nazivaju i zemljama u razvoju. Obično je u suprotnosti sa "Globalnim sjeverom" koji se sastoji od SAD, Evrope i nekih bogatih zemalja u Aziji i Pacifiku.
Ali odnos između ova dva koncepta nije jednostavan. Na primjer, Evropska unija, koja je čvrsto dio globalnog sjevera, mogla bi da dobije veći uticaj u multipolarnom svijetu. Kina sebe smatra zemljom u razvoju, iako njen status druge najveće svjetske ekonomije sa velikom srednjom klasom čini tu klasifikaciju nezgodnom. G7 je pozvala Brazil, Indiju i Indoneziju da prisustvuju samitu lidera ove godine u, kako su zvaničnici rekli, pokušaju da se dopre do Globalnog juga.
6. Ko želi da se pridruži i zašto?
Kina, koja je nastojala da podigne svoj profil na globalnoj sceni i suprotstavi se uticaju Zapada, pokrenula je razgovor o proširenju kada je predsjedavala grupom prošle godine, što je izazvalo zabrinutost među ostalim članicama da bi njihov sopstveni uticaj mogao da bude razvodnjen.
Prijedlog će biti glavni fokus ovogodišnjeg samita, rekao je ambasador Južne Afrike pri BRIKS-u Anil Suklal. Najmanje 19 zemalja izrazilo je interesovanje za članstvo, a od njih 13 je zvanično zatražilo da se pridruži, uključujući Saudijsku Arabiju i Iran, rekao je on.
Interesovanje za članstvo takođe su izrazili i Argentina, Ujedinjeni Arapski Emirati, Alžir, Egipat, Bahrein i Indonezija, zajedno sa dvije države iz istočne Afrike i jednom iz zapadne Afrike koje Suklal nije identifikovao. Za nove učesnike, članstvo u BRIKS-u moglo bi da proširi njihov diplomatski uticaj i otvori unosne mogućnosti za trgovinu i ulaganja, prenosi RT Balkan.
