Srpska pravoslavna crkva danas obilježava praznik Svetih sedam mučenika. Ovaj svetac se praznuje od velikog progona hrišćana u Efesu.
Hrišćani su progonjeni za vrijeme cara Dekija. Car je došao u Efes, i tu je priredio veliko praznovanje u čast mrtvih idola, ali i veliki pokolj hrišćana. Sedam mladića se molilo bogu da spase hrišćanski rod. Oni su bili sinovi najuglednijih starešina efeskih, i zvali su se: Maksimilijan, Jamvlih, Martinijan, Jovan, Dionisije, Ekzakustodijan i Antonin. Kada su bili optuženi kod cara, oni su se sklonili na jedno brdo iza Efesa, zvano Ohlon, i tu se sakrili u nekoj pećini. Kad je za to car saznao, naredio je da se pećina zazida. Carski dvorjani, Teodor i Rufin, potajni hrišćani uzidali su i jedan kovčežić od bakra sa olovnim pločama, na kojima su bila ispisana imena ovih mladića i njihova mučenička smrt u vrijeme cara Dekija.
Priča kaže da je riječ je bila o djeci najuglednijih starešina Efesa, a zvali su se: Maksimilijan, Jamvlih, Martinijan, Jovan, Dionisije, Ekzakustodijan i Antonin. Po dolasku u pećinu, Decije je saznao šta su momci uradili i naredio je da se pećina zazida. Mladići, ipak, po Božjoj volji, predanje kaže, nisu umrli, već su zaspali. Spavali su preko 200 godina! Za to vrijeme hrišćanstvo je postalo dominantna vjera širom Evrope. Mladići su se, napokon, probudili u vrijeme vladavine Teodosija II, pobožnog i blagog vladara, zdravi i isti kakvi su pre više od dva vijeka bili.
Identična priča o sedam mladića može se pronaći i u Kuranu, s tim što se tamo nazivaju “Ljudi iz pećine”, a Danilo Kiš je iza sebe ostavio nezavršen roman “Legenda o spavačima”. U modernoj kulturi na njih se gleda kao na “putnike kroz vrijeme”. Iznenadili su se kada su, izašavši iz pećine, vidjeli da se nalaze u sasvim drugačijem vremenu i među sasvim drugim ljudima. Naravno, izazvali su veliku pažnju svojom pojavom, a zbog svojih priča o sopstvenom vaskrsenju umalo i da poginu.
U to vrijeme, pričama o vaskrsenju bavili su se uglavnom jeretici, dok su hrišćani odbacivali tu mogućnost. Legenda kaže da je sam Teodosije želeo da vjernicima dokaže da je vaskrsenje moguće. Tada je jedan pastir koji je svoje ovce redovno vodio na ispašu u blizini pećine gdje su mladići spavali, riješio da napravi tor za svoje ovce, pa je odnosio kamen po kamen iz zida kojim su momci bili pregrađeni. Tako je i naišao na usnule mladiće koje je Teodosije odmah prihvatio kao vaskrsle mučenike.
Sedam mladića iz Efesa su nedjelju dana pronosili riječ Božiju i pričali svetini koja je dolazila da ih vidi o čudima večnog života i tajnama vaskrsenja. Nakon toga, ponovo su usnuli u pećini, ovoga puta, da čekaju drugi Hristov dolazak i opšte vaskrsenje koje će tada nastupiti. Svetih Sedam Otroka Efeskih bili su vrlo poštovani u prvom periodu hrišćanstva, ali danas je legenda o njima sasvim zaboravljena. Rijetko se gdje više može pronaći crkva podignuta u njihovu čast, ili freska na kojoj su naslikani.
Ipak, srpska pravoslavna crkva sjeća ih se na 17. avgust, a vjeruje se da je ovo pogodno vrijeme za mirenje i oprost grijehova jer su i Sveti mladići iz Efesa ustali kako bi riješili razmiricu među tadašnjim hrišćanima. Slično, oni se smatraju zaštitnicima mladića i muškaraca. Vjeruje se da će se njima nasutrašnji praznik ispuniti svaka želja ako u crkvi zapale sveću i pomole se sedmorici “spavača”.
